Müasir dünyanın formalaşması bir neçə əsri əhatə edən və müxtəlif tarixi, siyasi, iqtisadi, sosial və mədəni amilləri əhatə edən mürəkkəb və çoxşaxəli prosesdir.
Bu geniş mövzunun bütün aspektlərini əhatə etmək qeyri-mümkün olsa da, müasir dünyanın formalaşmasına töhfə verən əsas inkişafların geniş icmalını təqdim edə bilərəm:
İntibah (14-17-ci əsrlər): İntibah klassik biliyə, incəsənətə və mədəniyyətə marağın yenidən artdığı bir dövr oldu. Mərkəzi Avropada olan bu intellektual hərəkat elmi inqilabın və maarifçiliyin əsasını qoydu.
Kəşfiyyat və Genişlənmə (15-17-ci əsrlər): İqtisadi, dini və texnoloji faktorlardan irəli gələn Avropa kəşfiyyatçıları kəşf səyahətlərinə çıxdılar. Bu dövr qlobal ticarət yollarının, Kolumbiya Birjasının (Köhnə və Yeni Dünyalar arasında məhsul, heyvan və xəstəliklərin mübadiləsi) qurulmasını və Avropa müstəmləkəçiliyinin başlanğıcını gördü.
Elmi İnqilab (16-18-ci əsrlər): Elmi İnqilab ənənəvi inanclara meydan oxudu və təbii dünya haqqında yeni anlayışa yol açdı. Kopernik, Qaliley və Nyuton kimi mütəfəkkirlər elmi düşüncədə inqilab edərək müasir elmin əsasını qoydular.
Maarifçilik (17-18-ci əsrlər): Maarifçilik mütəfəkkirləri ağıl, fərdi hüquqlar və kilsə ilə dövlətin ayrılmasını müdafiə edirdilər. Onların ideyaları siyasi inqilablara, o cümlədən Amerika və Fransa İnqilablarına təsir etdi və müasir demokratiyaların inkişafı üçün zəmin yaratdı.
Sənaye İnqilabı (18-19-cu əsrlər): Sənaye İnqilabı aqrar və sənətkarlıq iqtisadiyyatlarından sənayeləşmiş və şəhərləşmiş cəmiyyətlərə keçidi qeyd etdi. Buxar gücü və mexanikləşdirmə kimi texnoloji irəliləyişlər istehsal proseslərini dəyişdirdi və əhəmiyyətli sosial və iqtisadi dəyişikliklərə səbəb oldu.
Siyasi İnqilablar (18-20-ci əsrlər): Amerika İnqilabı (1775-1783) və Fransız İnqilabı (1789-1799) ənənəvi monarxik sistemlərə meydan oxumaqda və demokratik idealların təşviqində əsas rol oynamışdır. Bu inqilablar müasir siyasi sistemlərin inkişafına böyük təsir göstərmişdir.
Millətçilik və İmperializm (19-cu əsrdən 20-ci əsrin əvvəlləri): 19-cu əsr İtaliya və Almaniyanın birləşməsi, eləcə də digər milli dövlətlərin yaranması ilə millətçiliyin yüksəlişinin şahidi oldu. Eyni zamanda, Avropa gücləri imperialist cəhdlərlə məşğul olur, imperiyalarını genişləndirir və qlobal işlərə təsir göstərirdilər.
Dünya müharibələri (20-ci əsr): Birinci Dünya Müharibəsi (1914-1918) və İkinci Dünya Müharibəsi (1939-1945) qlobal siyasətə, iqtisadiyyata və cəmiyyətə dərin təsir göstərmişdir. Bu münaqişələrin nəticəsi milli sərhədlərin yenidən qurulmasına, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı kimi beynəlxalq təşkilatların yaradılmasına və Soyuq Müharibənin başlanmasına səbəb oldu.
Soyuq Müharibə (1947-1991): ABŞ və Sovet İttifaqı arasında ideoloji və geosiyasi rəqabət 20-ci əsrin böyük bir hissəsində qlobal siyasəti formalaşdırdı. Soyuq Müharibə beynəlxalq münasibətlər, texnologiya və qlobal güc balansı üçün əhəmiyyətli təsirlərə malik idi.
Soyuq Müharibədən sonrakı dövr (1991-indiki): Sovet İttifaqının dağılması Soyuq Müharibənin sona çatması və ABŞ-ın hakim olduğu birqütblü dünya nizamının yaranması ilə əlamətdar oldu. Soyuq Müharibədən sonrakı dövr qloballaşmanın, texnoloji tərəqqinin və davam edən geosiyasi dəyişikliklərin şahidi oldu.
Bunlar geniş ştrixlərdir və bu dövrlərin və inkişafın hər biri təfərrüat və nüanslarla zəngindir. Müasir dünyanın formalaşması davamlı bir prosesdir, müasir problemlər və tendensiyalar qlobal mənzərəmizi formalaşdırmağa davam edir.
