Məxfi və şifrələnmiş sənədlərin qəfil və asanlıqla açıla biləcəyi bir dünya təsəvvür edin. Bu dünya “kvant
apokalipsisi” kimi tanınır. Qısaca desək, kvant kompüterləri bu gün inkişaf etdirdiyimiz və istifadə etdiyimiz kompüterlərdən çox fərqli şəkildə və nəzəri cəhətdən çox daha sürətli işləyir. Adi bir kompüterin milyardlarla kombinasiyanı deşifrə edərək mürəkkəb məlumatları deşifrə etməsi illər çəkə bilər. Bəlkə də bu prosesi heç vaxt başa çatdırmayacaq. Ancaq nəzəri olaraq, gələcək kvant kompüteri bunu saniyələr ərzində edə bilər. Belə kompüterlərin bəşəriyyət üçün bir çox problemin həlli ola biləcəyi düşünülür. Böyük Britaniya hökuməti Milli Kvant Hesablama Mərkəzinə ciddi investisiyalar qoyur və bu sahədə sürətli inkişafa nail olmağa çalışır. Lakin kvantın qaranlıq tərəfi də var.
Məlumat oğruları ABŞ, Çin, Rusiya və Böyük Britaniya da daxil olmaqla bir çox ölkələr kvant kompüterlərinin inkişafı üçün çox ciddi sərmayələr qoyur və kiber dünyada üstünlük əldə etməyə çalışırlar.
Hər gün şifrələnmiş məlumatlarımız kiber dünyada bizim razılığımız olmadan məlumat banklarında
toplanır və saxlanılır. Bu məlumatlar kvant kompüterləri ilə məlumat oğrularının hücumlarına qarşı çox
həssasdır. PostQuantum-un baş strateqi Harri Owen deyir: Bu gün İnternetdə etdiyimiz hər şey, istər alış-veriş, istər bankçılıq, istərsə də sosial media ilə qarşılıqlı əlaqə, şifrələnir “Lakin bu parolları sındırmaq gücünə malik kvant kompüteri icad edildikdən sonra həmin kompüterin istifadəçisi bütün bu bank hesablarına daxil olmaq və dövlətlərin müdafiə sistemlərini məhv etmək gücünə malik olacaq… Bitcoin pul kisələri tamamilə boşalacaq. Kembric və Koloradoda yerləşən Quantinuum şirkətinin sədri İlyas Xan razılaşır: Kvant kompüterləri bildiyimiz bütün şifrələmə sistemlərini yararsız hala salacaq. Bu kompüterlər
həyatımıza böyük təhlükədir.
Bəs niyə belə böyük təhlükə ilə üz-üzə qaldığımız zaman bu barədə daha çox danışmırıq?
Adının çəkilməsini istəməyən Böyük Britaniya dövlət qulluqçusu kvant kompüterlərinə qarşı müdafiə strategiyası hazırlanmasa, “çox pis şeylər ola bilər” dedi. Əslində, bu gün müxtəlif müdafiə strategiyaları mövcuddur və hazırlanır. Böyük Britaniya hökumətinin bütün məxfi məlumatları və məlumatları “post-kvant”, yəni post-kvant şifrələmə sistemləri ilə qorunur. Tədqiqatçılar ümid edirlər ki, bu yeni şifrələmə texnologiyaları kvant kompüterlərinə qarşı möhkəm olacaq.Google, Microsoft, Intel və dünyanın ən böyük informasiya texnologiyaları şirkəti olan IBM kimi texnologiya nəhəngləri kvant probleminin həlli yollarını axtarır. Eyni zamanda Quantinuum və Post- Quantum kimi mütəxəssis şirkətlər də işləməyə davam edir.
Sənayeni, hökumətləri və cəmiyyətin ən kritik sektorlarını qorumaq üçün ABŞ Milli Elm və Texnologiya
İnstitutunda (NIST) standartlaşdırılmış müdafiə strategiyası da hazırlanır.
Təbii ki, bütün bunlar baha başa gələcək.
Həlimə Əliyeva
