Yunan-Türk Müharibəsi, Kiçik Asiya Kampaniyası və ya 1919-1922 Yunan-Türk Müharibəsi olaraq da bilinir, Yunanıstan ilə Mustafa Kamal Atatürkün rəhbərlik etdiyi Türk Milli Hərəkatı arasında gedən münaqişədir.
Bu müharibə Birinci Dünya Müharibəsi zamanı və ondan sonra regionu formalaşdıran tarixi, geosiyasi və milli amillərin kulminasiya nöqtəsi idi.
Birinci Dünya Müharibəsi və Osmanlı İmperiyası: Birinci Dünya Müharibəsində Osmanlı İmperatorluğunun məğlubiyyəti müxtəlif Osmanlı ərazilərinin Müttəfiq qüvvələr tərəfindən işğalına səbəb oldu. Yunanıstan sərhədlərini Osmanlı İmperiyasının tərkibində olan Anadoluya qədər genişləndirməyə çalışırdı.
Milliyyətçi Hərəkatlar: Həm yunanlar, həm də türklər arasında millətçi hisslər yüksəlirdi. Etnik və linqvistik kimliklərə əsaslanan milli dövlətlərin yaradılması ideyası ön plana çıxdı. Bu, münaqişənin əsasını qoydu.
Meqali İdeya və Yunan Ekspansionizmi:
Meqali İdeya: Yunanıstanın “Böyük Yunanıstan” və ya “Meqali İdeya”ya can atması ərazi ambisiyalarını gücləndirdi. Bu konsepsiya Yunan ərazisinin Anadolu da daxil olmaqla, yunan əhalisi olan bölgələri əhatə edəcək şəkildə genişləndirilməsini nəzərdə tuturdu.
Sevr Müqaviləsi (1920): Birinci Dünya Müharibəsindən sonra bağlanan Sevr Müqaviləsi Yunanıstana Anadoluda əhəmiyyətli ərazi üstünlükləri verdi. Lakin müqavilə heç vaxt tam yerinə yetirilmədi və türk millətçiləri onun şərtlərini rədd etdilər.
Türkiyə Qurtuluş Savaşı:
Mustafa Kamal Atatürk: Mustafa Kamal Türk Milli Hərəkatında əsas lider kimi ortaya çıxdı. O, türk qüvvələrini Anadolunun yunan, erməni və müttəfiq qüvvələr tərəfindən işğalına qarşı bir araya gətirdi.
Sakarya döyüşü (1921): Atatürkün başçılıq etdiyi türk qüvvələri Sakarya döyüşündə Yunanların irəliləyişini dayandıraraq və müharibənin gedişatını dəyişdirərək əhəmiyyətli bir qələbə qazandılar.
Son Hücum və Lozanna Müqaviləsi (1923):
Böyük Smyrna yanğını (1922): Münaqişə genişləndi və 1922-ci ildə Böyük Smirna Yanğına səbəb oldu. Şəhər əsasən dağıdıldı və müharibə mülki əhaliyə böyük ziyan vurdu.
Lozanna müqaviləsi (1923): Müharibə Sevr müqaviləsini əvəz edən Lozanna müqaviləsi ilə bağlandı. Türkiyə Respublikasını tanıdı və Yunanıstan və Türkiyə arasında müasir sərhədləri təyin etdi.
Yunan-Türkiyə müharibəsi bölgənin demoqrafik vəziyyətinə dərin təsir göstərərək Yunanıstan və Türkiyə arasında əhali mübadiləsinə səbəb oldu.
O, Türkiyə Cümhuriyyətinin qurulmasını möhkəmləndirdi və regionda müasir milli dövlət sisteminə töhfə verdi.
Müharibə Yunanıstan-Türkiyə münasibətlərində qalıcı iz buraxdı, gələcək onilliklər ərzində diplomatik və mədəni qarşılıqlı əlaqələri formalaşdırdı.
1919-1922-ci illər Yunan-Türk Müharibəsi millətçi istəklər, geosiyasi dəyişikliklər və Birinci Dünya Müharibəsinin nəticələri ilə idarə olunan mürəkkəb münaqişə idi. O, həm Yunanıstan, həm də Türkiyənin müasir sərhədlərinin və milli kimliklərinin formalaşmasında həlledici rol oynadı.
