İllər ərzində xoşbəxtliklə bağlı elmi araşdırmalardan bir neçə əsas tapıntı ortaya çıxdı. Fərdi xoşbəxtlik təcrübələri fərqli ola bilsə də, bu tapıntılar rifahımıza və məmnunluğumuza töhfə verən amillər haqqında dəyərli fikirlər təqdim edir. Burada bəzi əsas tapıntılar var:
Xoşbəxtliyin subyektiv təbiəti: Xoşbəxtlik subyektiv bir təcrübədir və insandan insana dəyişir. Bir insanı xoşbəxt edən şey digərinə eyni təsir göstərməyə bilər. Bu, müxtəlif şəxsi, mədəni və ətraf mühit amillərindən təsirləndiyi üçün xoşbəxtliyin universal formulunu müəyyən etməyi çətinləşdirir.
Hedonik qaçış yolu: Xoşbəxtlik tədqiqatında əsas tapıntılardan biri “hedonik qaçış yolu” anlayışıdır. Bu, fərdlərin əsas müsbət və ya mənfi həyat hadisələrinə baxmayaraq, qayıtmağa meylli olduqları ilkin xoşbəxtlik səviyyəsinə sahib olduqlarını göstərir. Bu o deməkdir ki, müsbət və ya mənfi hadisələrlə qarşılaşdıqdan sonra insanlar nəticədə uyğunlaşır və ilkin xoşbəxtlik səviyyəsinə qayıdırlar.
Genetika və Xoşbəxtlik: Bəzi tədqiqatlar göstərir ki, genetika fərdin xoşbəxtlik səviyyəsinin müəyyən edilməsində rol oynayır. Tədqiqatlar, eyni genetik quruluşu paylaşan eyni əkizlərin, qardaş əkizlərlə müqayisədə oxşar xoşbəxtlik səviyyələrini bildirməyə meylli olduğunu müəyyən etdi.
Vəziyyətlərin Təsiri: Gəlir, məşğulluq və sosial münasibətlər kimi xarici şərtlər xoşbəxtliyə təsir edir, lakin təsir düşünüldüyü qədər əhəmiyyətli deyil. Əsas ehtiyaclar ödənildikdən sonra sərvət və ya maddi mal-dövlətdə əlavə artımlar davamlı olaraq xoşbəxtliyin davamlı artmasına səbəb olmur.
Sosial Əlaqələrin Önəmi: Güclü və müsbət sosial münasibətlər xoşbəxtliyə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir. Ailəsi, dostları və onların icması ilə sıx əlaqələri olan insanlar daha yüksək rifah səviyyəsini yaşamağa meyllidirlər.
Vermə və Fədakarlıq Aktı: Xeyirxahlıq hərəkətləri ilə məşğul olmaq və başqalarına kömək etmək məmnunluq və xoşbəxtlik hissinə səbəb ola bilər. Tədqiqatlar göstərir ki, mütəmadi olaraq sosial yönümlü davranışlarla məşğul olan fərdlər daha yüksək xoşbəxtlik səviyyəsini bildirirlər.
Zehinlilik və Minnətdarlıq: Zehinlilik və minnətdarlıq kimi təcrübələr xoşbəxtliyin artması ilə əlaqələndirilmişdir. Zehinlilik indiki məqamda tam hazır olmağı və diqqətli olmağı, minnətdarlıq isə həyatının müsbət tərəflərini qiymətləndirməyi əhatə edir.
Məna və axın axtarışı: Xoşbəxtlik çox vaxt şəxsi əhəmiyyəti olan və insanın dəyərlərinə uyğun gələn fəaliyyətlərdə tapılır. “Axınma” vəziyyətinə səbəb olan fəaliyyətlərlə məşğul olmaq (tam daldırma və həzz almaq) da xoşbəxtliyə kömək edə bilər.
Fiziki Fəaliyyət və Sağlamlıq: Daimi fiziki məşq yaxşı əhval-ruhiyyə və ümumi rifahla əlaqələndirilir. Məşq xoşbəxtlik hisslərini təşviq edən və stressi azaldan neyrokimyəvi maddələr olan endorfinlərin ifrazını stimullaşdırır.
Mədəni və Sosial Təsirlər: Xoşbəxtliyə mədəni normalar və ictimai gözləntilər təsir edə bilər. Fərdilik və kollektivizm, sosial dəstək sistemləri və resurslara çıxış kimi amillər insanın ümumi xoşbəxtliyinə təsir edə bilər.
Qeyd etmək vacibdir ki, xoşbəxtlik elmi inkişaf edən bir sahədir və tədqiqatçılar bu mürəkkəb duyğunun yeni tərəflərini araşdırmaqda davam edirlər. Bu əsas tapıntıların başa düşülməsi fərdlərə seçim etməkdə və həyatlarında daha çox rifah və xoşbəxtlik hissinə töhfə verə biləcək davranışları qəbul etməkdə kömək edə bilər.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
