Bu fənlərarası tədqiqat sahəsi insanları nəyin xoşbəxt etdiyini və necə daha dolğun həyat sürə biləcəyini araşdırmaq üçün psixologiya, nevrologiya, sosiologiya, iqtisadiyyat və digər sahələrdən istifadə edir.
Xoşbəxtlik Elmində Əsas Konseptlər:
Pozitiv Psixologiya: Psixologiyanın bu bölməsi insan təcrübəsinin xoşbəxtlik, rifah və həyatdan məmnunluq kimi müsbət cəhətlərinə diqqət yetirir. O, fərdlərə inkişaf etməyə imkan verən güclü və fəzilətləri anlamağa və təşviq etməyə çalışır.
Subyektiv rifah: Subyektiv rifah fərdin öz xoşbəxtliyi və həyatdan məmnunluğu ilə bağlı qiymətləndirməsinə aiddir. Buraya emosional rifah (nə qədər tez-tez müsbət emosiyalar yaşayır və mənfi emosiyalardan qaçır) və idrak qiymətləndirməsi (ümumilikdə insanın həyatından nə qədər razı olması) daxildir.
Xoşbəxtliyin müəyyən edilmiş nöqtəsi: Xoşbəxtliyin müəyyən edilmiş nöqtəsi fərdlərin həm müsbət, həm də mənfi həyat hadisələrinə baxmayaraq, geri qayıtmağa meylli olduqları xoşbəxtlik səviyyəsinə malik olduğunu təklif edən bir nəzəriyyədir. Bu təyinat nöqtəsi insanlar arasında dəyişə bilər, lakin lotereyada udmaq və ya çətinliklərlə üzləşmək kimi hallar ümumi xoşbəxtliyə yalnız müvəqqəti təsir göstərə bilər.
Hedonik uyğunlaşma: Hedonik qaçış yolu kimi də tanınan hedonik uyğunlaşma, insanların həyatlarında əhəmiyyətli müsbət və ya mənfi dəyişikliklərə baxmayaraq, nisbətən sabit xoşbəxtlik səviyyəsinə qayıtmaq meylinə aiddir. Bu konsepsiya maddi var-dövlət və ya xarici nailiyyətlərin arxasınca getməyin niyə davamlı xoşbəxtliyə səbəb olmaya biləcəyini izah edir.
Genetika və Ətraf Mühitin Rolu: Tədqiqatlar göstərir ki, xoşbəxtlikdəki fərdi fərqlərin təxminən 50%-i genetik faktorlara aid edilə bilər, qalan hissəsi isə həyat şəraiti, məqsədyönlü fəaliyyətlər və şəxsi dünyagörüşündən təsirlənir.
Müsbət emosiyalar və möhkəmlik: Minnətdarlıq, sevinc və şəfqət kimi müsbət emosiyalar çətinliklər qarşısında ümumi rifahın və möhkəmliyin artırılmasında mühüm rol oynayır.
Sosial Əlaqələr: Güclü sosial əlaqələr və müsbət münasibətlər xoşbəxtlik və rifah üçün vacibdir. İnsanlar sosial varlıqlardır və ailə, dostlar və icma üzvləri ilə sağlam münasibətlərin qorunması ümumi həyat məmnunluğuna əhəmiyyətli dərəcədə töhfə verir.
Zehinlilik və Akış: Zehinlilik və “axın” vəziyyətlərini yaşamaq (ləzzətli bir fəaliyyətə tam batırılmış olmaq) kimi təcrübələr indiki an şüurunu və mənalı təcrübələrə cəlb edilməsini təşviq edərək xoşbəxtliyi artıra bilər.
Fədakarlıq və Bağışlama: Xeyirxahlıq və fədakarlıq hərəkətləri ilə məşğul olmağın həm verən, həm də alan üçün xoşbəxtlik və rifahı artırdığı göstərilmişdir.
Məna və Məqsəd: Həyatda məqsəd və məna hiss etmək xoşbəxtliklə sıx bağlıdır. İşində, münasibətlərində və ya şəxsi məqsədlərində məna hissi tapan insanlar daha yüksək səviyyəli rifah yaşamağa meyllidirlər.
Qeyd etmək vacibdir ki, xoşbəxtlik mürəkkəb və subyektiv bir quruluşdur və xoşbəxtlik elmi inkişaf edən bir araşdırma sahəsidir. Tədqiqatçılar xoşbəxtliyə töhfə verən amilləri anlamaqda əhəmiyyətli irəliləyişlər əldə etsələr də, fərdi təcrübələr və mədəni kontekstlər insanların xoşbəxtliyi necə müəyyənləşdirdiyinə və həyata keçirməsinə təsir edə bilər.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
