Bu, cərrahiyyə, kimyaterapiya və radiasiya terapiyası kimi ənənəvi üsullardan əhəmiyyətli dərəcədə uzaqlaşma deməkdir. Bu yanaşma xərçəng hüceyrələrini tanımaq, hücum etmək və aradan qaldırmaq üçün immunitet sisteminin gücündən istifadə edir. Əsas fikir, şiş hüceyrələrini birbaşa hədəf almaqdansa, bədənin xərçəngə qarşı təbii müdafiə mexanizmlərini gücləndirməkdir.
Xərçəng immunoterapiyasında bəzi əsas anlayışlar və strategiyalar bunlardır:
İmmun nəzarət nöqtəsi inhibitorları: İmmun nəzarət nöqtələri normal hüceyrələrə hücum etmələrinə mane olan immun hüceyrələr üzərində molekullardır. Xərçəng hüceyrələri tez-tez immun aşkarlanmasından yayınmaq üçün bu nəzarət nöqtələrindən istifadə edirlər. İmmun nəzarət nöqtəsi inhibitorları bu nəzarət nöqtələrini bloklayır, immunitet sisteminə xərçəng hüceyrələrini tanımağa və hücum etməyə imkan verir. Pembrolizumab və ipilimumab kimi dərmanlar müvafiq olaraq PD-1 və CTLA-4 kimi nəzarət nöqtələrini hədəfləyir.
CAR-T Hüceyrə Müalicəsi: Ximerik Antigen Reseptoru T-hüceyrə terapiyası xüsusi xərçəng antigenlərini tanıyan reseptoru ifadə etmək üçün xəstənin öz T hüceyrələrinin genetik modifikasiyasını nəzərdə tutur. Bu dəyişdirilmiş T hüceyrələri daha sonra xəstəyə təkrar yeridilir, burada hədəflənmiş antigeni ifadə edən xərçəng hüceyrələrini axtarır və məhv edirlər. Bu yanaşma müəyyən növ qan xərçənglərinin müalicəsində əlamətdar uğur nümayiş etdirdi.
Xərçəng Vaksinləri: Xərçəng vaksinləri xərçəng hüceyrələrini tanımaq və onlara hücum etmək üçün immunitet sistemini stimullaşdırmaq üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu peyvəndlər immun cavabı işə salmaq üçün xərçəng hüceyrələrindən və ya xüsusi genetik materialdan əldə edilən antigenlərdən istifadə edə bilər. Onlar xərçəngin təkrarlanmasının qarşısını almaq və ya mövcud şişləri müalicə etmək üçün istifadə edilə bilər.
Övladlığa götürülən T Hüceyrə Terapiyası: CAR-T hüceyrələrindən başqa, bu yanaşma xəstədən T hüceyrələrinin yığılmasını, onların xərçəng hüceyrələrini hədəf alma qabiliyyətinin artırılmasını və sonra onları yenidən xəstənin bədəninə yeridilməsini əhatə edir. Bu fərdi yanaşma xəstənin xərçəngə qarşı immun reaksiyasını gücləndirmək məqsədi daşıyır.
Monoklonal antikorlar: Monoklonal antikorlar xüsusi olaraq xərçəng hüceyrələrini hədəf ala bilən mühəndis zülallardır. Onlar ya birbaşa xərçəng hüceyrələrinə hücum edə, ya da onlara zəhərli maddələr çatdıra bilərlər. Nümunələrə HER2-müsbət döş xərçəngi üçün trastuzumab və müəyyən lenfoma növləri üçün rituksimab daxildir.
Onkolitik Viruslar: Bəzi viruslar xərçəng hüceyrələrinə yoluxmaq və selektiv şəkildə məhv etmək üçün dəyişdirilə bilər. Virus şişin içində çoxaldıqca, həm yoluxmuş, həm də yoluxmamış xərçəng hüceyrələrinə hücum edən immun cavabı işə salır.
Şiş Mikromühit Modulyasiyası: Şiş mikromühiti xərçəngə qarşı immun reaksiyaların təşviq edilməsində və ya inhibə edilməsində mühüm rol oynayır. Bu mühiti immun hücum üçün daha əlverişli etmək üçün dəyişdirən terapiyalar araşdırılır.
Xərçəng immunoterapiyasının müvəffəqiyyəti müxtəlif klinik sınaqlarda və real həyatda nümayiş etdirilmişdir. Qabaqcıl və ya əvvəllər müalicəsi mümkün olmayan xərçəngi olan bəzi xəstələrdə bu müalicələr sayəsində əlamətdar remissiyalar və həyat keyfiyyəti yaxşılaşmışdır. Bununla belə, qeyd etmək lazımdır ki, bütün xəstələr eyni şəkildə cavab vermir və bu müalicələrlə əlaqəli əhəmiyyətli yan təsirlər ola bilər.
Tədqiqat davam etdikcə, ümid bu müalicələri təkmilləşdirmək, müxtəlif xərçəng növlərinə tətbiqini genişləndirmək və effektivliyini artıran kombinasiya strategiyalarını inkişaf etdirməkdir. Xərçəng immunoterapiyası xərçəng müalicəsinin nəticələrini yaxşılaşdırmaq üçün davam edən axtarışda perspektivli bir yoldur.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
