Bizim üçün qəbuledilməz olan, başqası üçün dəyər ola bilər. Bizim üçün dəyər olan başqası üçün cəhalət sayıla bilər. Bu məsələdə doqmatizmə yol vermək yolverilməzdir. Tolerantlıq bütün ziddiyyətlərə, fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, dinləmək bacarığıdır. Dözümsüzlük göstərmədən qarşısındakını olduğu kimi qəbul etmək prinsipidir. Tolerantlıq qarşı tərəfin konsepsiyasını anlamağı bacarmaqdır. Tolerantlıq mənim kimi düşünməyənə qarşı özümü cilovlamağı bacarmaq, aqressiyadan çəkinmək, mənfəətlərim üçün susmaq deyil. Çünki bu insanla manipulyasiyadır. İnsanın özünə qarşı mənəvi zorakılıqdır. İnsanı insandan
uzaqlaşdıran amildir. Tolerantlıq qarşısındakına insan olduğu üçün dəyər verməkdir. Tolerantlıq başqasına mənəvi hisslərinə, öz mənəvi duyğularına hörmət gözlədiyi üçün hörmətlə yanaşmaqdır. Tolerantlıq birtərəfli deyil, çoxtərəfli münasibətləri həlqəsinin təzahürüdür.
İstər fikir, istər əqidə, istərsə də bilik fərqinə baxmayaraq, bir-birinə hörmətlə yanaşmaq bacarığı kimi tolerantlıq hər bir xalqın mənalı tərəqqisi və inkişafı üçün əvəzsiz amildir. Bu problemin geniş yayıldığı dünya ölkələrinə nəzər salsaq Nigeriyanı misal göstərə bilərik.Nigeriyadakı gündəlik hadisələri diqqətlə izləyən bir insan üçün dini dözümlülük Nigeriya xalqının sağ qalması ilə əlaqəli olduğuna görə aktual bir məsələ deyil. Dini dözümsüzlük qorxusunun Nigeriya xalqını epidemiya qorxusu kimi əhatə etdiyi bir həqiqətdir. Bu, problemin yalnız Nigeriya ilə məhdudlaşmalı deyil, çünki dünyanın digər ölkələri də bu
çirkin xəstəlikdən ədalətli paya sahibdirlər. Bununla belə, Nigeriyanın vəziyyəti özünəməxsusdur, bəzən hadisənin gedişatı və gözlənilməz xarakteri nəzərə alınmaqla Nigeriya ən pisihesab olunur. Əslində, iki yük maşını sürücüsü arasında kiçik bir mübahisə ağlasığmaz zorakılığa keçmək üçün kifayətdir. Onda bu çirkin vəziyyətə nə səbəb ola bilərdi? Nigeriyalılar birdən-birə əvvəlkindən daha çox dini şüurlu oldular? Yoxsa hansısa gizli məqsədlər üçün din siyasiləşdirilir? Nigeriya xalqına dini dözümsüzlüyün mümkün təsirləri hansılardır? Başqa cür desək, dini dözümsüzlük və zorakılıq fonunda hansısa mənalı irəliləyiş və inkişaf ola bilərmi? Bu sualları cavablamaq elə də asan deyil.Əvvəlcə bi ölkədə yaşayan hər bir vətəndaş tolerantlıq anlayışını düzgün anlamalıdır.Və ölkədə bu istiqamətdə maarifləndirici tədbirlər görülməlidir.
Azadlıqda olduğu kimi, tolerantlıq da neqativ və pozitiv tolerantlığa bölünür. Neqativ toleratlıq, bir fərdin digər fərdlərə qarşı heç bir narahatedici müdaxilə etməməsidir. Müsbət tolerantlıq fərddə narahatlıq yaratmadığı kimi həmçinin, qrupların və ya icmaların dəstəklənməsi və təkmilləşdirilməsi prossesinə kömək edir.
Həlimə Əliyeva