Əsas təbii fəlakətlərdən bəziləri və onların ekoloji nəticələri bunlardır:
Qasırğalar/Siklonlar/Tayfunlar: Bu güclü tropik tufanlar sahilboyu və daxili ərazilərə geniş ziyan vura bilər. Güclü küləklər və tufan dalğaları sahil eroziyasına, mərcan riflərinin və bataqlıqların məhvinə, dəniz və quru növlərinin yaşayış yerlərinin itirilməsinə səbəb ola bilər. Daşqınlar və güclü yağışlar həmçinin suyun çirklənməsinə, çöküntülərin axmasına və kənd təsərrüfatı torpaqlarının zədələnməsinə səbəb ola bilər.
Zəlzələlər: Zəlzələlər sürüşmələrə, yerin mayeləşməsinə və sunamilərə səbəb ola bilər. Sürüşmələr landşaftları dəyişdirə, çayları bağlaya və ekosistemləri poza bilər. Yerin mayeləşməsi binalara və infrastruktura zərər verə bilər, sunamilər isə sahilyanı əraziləri su basa bilər, dəniz mühiti və sahilyanı yaşayış yerlərinin məhvinə səbəb ola bilər.
Vulkan püskürmələri: Vulkan püskürmələri atmosferə böyük miqdarda kül, qaz və lava buraxa bilər. Kül su mənbələrini çirkləndirə, havanın keyfiyyətinə təsir edə və bitki örtüyünü boğa bilər. Kükürd dioksid kimi vulkanik qazlar su ekosistemlərinə və bitki örtüyünə zərər verə biləcək turşu yağışlarına səbəb ola bilər.
Meşə yanğınları: Meşə yanğınları meşələri və çəmənlikləri məhv edə bilər, yaşayış yerlərinin məhvinə və biomüxtəlifliyin itirilməsinə səbəb ola bilər. Bitki örtüyünün yanması atmosferə böyük miqdarda karbon qazı və digər istixana qazları buraxaraq iqlim dəyişikliyinə səbəb olur. Meşə yanğınları həmçinin yaxınlıqdakı su obyektlərinə təsir edərək torpağın eroziyasına və suyun çirklənməsinə səbəb ola bilər.
Daşqınlar: Daşqınlar infrastruktura, kənd təsərrüfatına və ekosistemlərə böyük ziyan vura bilər. Daşqın suları çirkləndiriciləri və zibilləri daşıya bilər ki, bu da suyun çirklənməsinə və çökməsinə səbəb olur. Daşqınlar həmçinin su mühitini poza və balıqların ölümünə səbəb ola bilər.
Quraqlıqlar: Uzun sürən quraqlıqlar su qıtlığına, kənd təsərrüfatı itkilərinə və ekosistemlərdə stressə səbəb ola bilər. Azaldılmış su əlçatanlığı bataqlıq ərazilərin və çayların qurumasına gətirib çıxara bilər ki, bu da su həyatına təsir göstərir. Quraqlıq həmçinin meşə yanğınlarını gücləndirə və səhralaşmaya səbəb ola bilər.
Sunamilər: Sunamilər tez-tez sualtı zəlzələlər və ya vulkan püskürmələri nəticəsində yaranır. Sahilə çatdıqda sunamilər mərcan rifləri, manqrovlar və sahil meşələri də daxil olmaqla sahil ekosistemlərinə ciddi ziyan vura bilər. Suyun qəfil daxil olması və geri çəkilməsi də dəniz həyatını narahat edə bilər.
Tornadolar: Tornadolar lokal dağıntılara, binalara ziyan vurmağa və ağacların kökündən qopmasına səbəb ola bilər. Ətraf mühitə təsir qasırğanın miqyasından və intensivliyindən asılıdır, lakin o, yaşayış yerlərini poza və yerli ekoloji dəyişikliklərə səbəb ola bilər.
Torpaq sürüşmələri: Torpaq sürüşmələri güclü yağışlar, zəlzələlər və ya vulkanik fəaliyyət nəticəsində baş verə bilər. Onlar landşaftları dəyişdirə, çayları bağlaya və insan məskənlərini təhdid edə bilərlər. Torpaq sürüşmələri həmçinin torpaq eroziyasına və yaşayış mühitinin məhvinə səbəb ola bilər.
Təbii fəlakətlərin ekoloji nəticələrini tanımaq və onların təsirini yumşaltmaq üçün tədbirlər görmək vacibdir. Fəlakətlərə hazırlıq, ekosistemin qorunması və iqlim dəyişikliyinə uyğunlaşma strategiyaları bu hadisələrin ətraf mühitə vurduğu zərərin azaldılması üçün çox vacibdir.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
