Stressdən sakitliyə keçid, tarazlığı bərpa etməyə və ümumi rifahı təşviq etməyə kömək edən fizioloji proseslərin kompleks qarşılıqlı əlaqəsini əhatə edir. Bu prosesləri başa düşmək, stressi necə effektiv idarə edə biləcəyimizə və dincəlmə vəziyyətinə necə nail ola biləcəyimizə dair dəyərli fikirlər verə bilər.
Stress cavabı:
İstər fiziki, istər emosional, istərsə də psixoloji stressli bir vəziyyətlə qarşılaşdığımız zaman bədənimiz “mübarizə və ya qaç” reaksiyasını aktivləşdirir. Bu, bizi təhdidlər və ya çətinliklərlə üzləşməyə hazırlamaq üçün hazırlanmış təkamüllü sağ qalma mexanizmidir. Bu cavabın əsas oyunçuları adrenalin və adrenal bezlər tərəfindən ifraz olunan kortizol hormonlarıdır.
Simpatik sinir sisteminin aktivləşdirilməsi:
Stress reaksiyası diqqətliliyi və hərəkətə hazırlığı artırmaqdan məsul olan simpatik sinir sistemini tetikler. Ürək dərəcəsi və tənəffüs sürəti artır, qan damarları daralır və qan vacib orqanlara və əzələlərə yönəldilir və bədəni sürətli reaksiyalara hazırlayır.
Kortizolun rolu:
Kortizol orqanizmin stresə reaksiyasını tənzimləməkdə mühüm rol oynayır. O, qlükozanın qan dövranına buraxılmasına kömək edir, orqanizm üçün stresin öhdəsindən gəlmək üçün sürətli enerji mənbəyidir. Bununla belə, bədən stresdən sağalmaq üçün kifayət qədər vaxt tapmasa, kortizolun uzun müddət sərbəst buraxılması sağlamlığa mənfi təsir göstərə bilər.
İstirahət Cavabı:
Stressli vəziyyət keçdikdən sonra bədən “istirahət reaksiyasına” başlayır. Bu, bədənin stres reaksiyasını geri qaytarmaq və sakit vəziyyətə qayıtmaq yoludur. Relaksasiya reaksiyası tez-tez “istirahət və həzm” sistemi adlanan parasempatik sinir sistemi tərəfindən idarə olunur.
Parasempatik sinir sisteminin aktivləşdirilməsi:
Parasempatik sinir sistemi ürək dərəcəsini, tənəffüs sürətini və qan təzyiqini yavaşlatır, eyni zamanda istirahət və həzmi təşviq edir. Bu, bədənə enerjiyə qənaət etməyə, toxumaları təmir etməyə və stress reaksiyası zamanı tükənmiş ehtiyatları bərpa etməyə imkan verir.
Nörotransmitterlərin rolu:
Serotonin və qamma-aminobutirik turşu (GABA) kimi neyrotransmitterlər rahatlamağı təşviq etməkdə və stressi azaltmaqda mühüm rol oynayır. Serotonin “özünü yaxşı hiss edən” nörotransmitter kimi tanınır və GABA təbii sakitləşdirici agent kimi fəaliyyət göstərir, sinir fəaliyyətini maneə törədir və narahatlığı azaldır.
Bərpa prosesləri:
İstirahət və istirahət zamanı bədən bir sıra bərpaedici proseslərdən keçir. Bunlara enerji ehtiyatlarının doldurulması, hüceyrə zədələnməsinin bərpası, yaddaşların möhkəmləndirilməsi və ümumi şəfa və bərpanın təşviqi daxildir.
İstirahət və sakitliyi təşviq etmək üçün məsləhətlər:
Zehinlilik və Meditasiya: Zehinlilik və meditasiya kimi təcrübələr zehni və bədəni sakitləşdirərək istirahət reaksiyasını aktivləşdirə və stressi azalda bilər.
Dərin Nəfəs Alma: Dərin, yavaş tənəffüs parasempatik sinir sistemini stimullaşdıra, rahatlamağa və stressi azalda bilər.
Daimi məşq: Müntəzəm fiziki fəaliyyətlə məşğul olmaq stress hormonlarını azaltmağa və təbii əhval-ruhiyyəni gücləndirən endorfinlərin salınmasına kömək edə bilər.
Kifayət qədər yuxu: Bədənin bərpaedici prosesləri üçün çox vacib olduğu üçün kifayət qədər keyfiyyətli yuxuya üstünlük verin.
Sosial Dəstək: Sağlam sosial əlaqələri saxlamaq və yaxınlarınızdan dəstək axtarmaq da stressin təsirlərini aradan qaldırmağa kömək edə bilər.
Məhdudlaşdırıcı Stimulyatorlar: Kofein, nikotin və narahatlıq hissi yarada biləcək digər stimulantların istehlakını azaldın.
Təbiətdə vaxt: Təbii mühitlərdə vaxt keçirməyin bədənə və zehnə sakitləşdirici təsiri olduğu sübut edilmişdir.
Nəticə olaraq, stressdən sakitliyə keçid hormonların, neyrotransmitterlərin və sinir sisteminin reaksiyalarının zərif qarşılıqlı təsirini əhatə edir. İstirahətin fiziologiyasını başa düşmək bizə stresin idarə olunmasında və ümumi rifahın yüksəldilməsində proaktiv addımlar atmağa güc verə bilər.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
