Silahlı münaqişələr: Qlobal sülh üçün davamlı təhdid
Silahlı münaqişələr həqiqətən də cəmiyyətlərə, iqtisadiyyatlara və siyasi sabitliyə təsir edərək qlobal sülh üçün əhəmiyyətli və davamlı təhlükə yaradır.
Dünyada silahlı münaqişələrin davam etməsinə bir neçə amil kömək edir:
Resurs Müsabiqəsi:
Bir çox silahlı münaqişələr neft, minerallar və su kimi qiymətli ehtiyatlar üzərində rəqabətdən qaynaqlanır. Bu resurslara nəzarət xalqlar və ya etnik qruplar arasında münaqişələrə səbəb olmaqla iqtisadi və geosiyasi üstünlüklərə səbəb ola bilər.
Siyasi qeyri-sabitlik:
Zəif və ya qeyri-sabit siyasi sistemlər çox vaxt silahlı münaqişə üçün əlverişli mühit yaradır. Korrupsiya, səmərəsiz idarəçilik və demokratik təsisatların olmaması kimi amillər zorakılığın artmasına səbəb ola bilər.
Etnik və dini gərginliklər:
Dünyanın müxtəlif yerlərində göründüyü kimi dərin köklü etnik və ya dini gərginliklər münaqişələrə səbəb ola bilər. Şəxsiyyət, mədəniyyət və inanclardakı fərqlər inklüziv siyasətlər və sosial birlik səyləri ilə həll edilmədikdə zorakılığa çevrilə bilər.
Ərazi mübahisələri:
Sərhəd mübahisələri və ərazi iddiaları qonşu ölkələr arasında silahlı münaqişələrə səbəb ola bilər. Bu münaqişələr çox vaxt millətçi hissləri ehtiva edir, həlli çətinləşdirir və sülhə uzunmüddətli təhlükə yaradır.
Silahların yayılması:
Silahların mövcudluğu və qanunsuz dövriyyəsi münaqişələrin genişlənməsinə və uzanmasına kömək edir. Silahlı qrupların mürəkkəb silahlara asanlıqla daxil olması yerli mübahisələri daha geniş və ölümcül qarşıdurmalara çevirə bilər.
İnsan hüquqlarının pozulması:
Ayrı-seçkilik, təqib və kütləvi vəhşilik kimi insan hüquqlarının geniş şəkildə pozulması silahlı münaqişələrin həm səbəbi, həm də nəticəsi ola bilər. Bu pozuntular şikayətlər və nifrət yaradır, zorakılıq dövrlərini daha da davam etdirir.
İqlim dəyişikliyi:
İqlim dəyişikliyi ilə kəskinləşən ekoloji amillər su və əkin sahələri kimi qıt resurslar uğrunda rəqabəti gücləndirərək münaqişələrə kömək edə bilər. Bu, yerdəyişmə, miqrasiya və gərginliyin artmasına səbəb ola bilər.
Qlobal güc dinamikası:
Böyük qlobal güclərin maraqları və müdaxilələri də daxil olmaqla geosiyasi mənzərə silahlı münaqişələrə təsir göstərə və şiddətləndirə bilər. Proksi müharibələri və geosiyasi rəqabət regional münaqişələri daha böyük, daha uzun sürən mübarizələrə çevirə bilər.
Terrorizm:
Qeyri-dövlət subyektləri, o cümlədən terror təşkilatları öz gündəmlərini davam etdirmək üçün siyasi, sosial və iqtisadi narazılıqlardan istifadə edə bilərlər. Terror tez-tez sərhədləri aşaraq onu qlobal təhlükəsizlik probleminə çevirir.
Silahlı münaqişələr təhlükəsinin aradan qaldırılması diplomatik səylər, münaqişələrin qarşısının alınması, sülhməramlı təşəbbüslər və davamlı inkişafı əhatə edən hərtərəfli və çoxtərəfli yanaşma tələb edir. Beynəlxalq əməkdaşlıq, insan hüquqları prinsiplərinə riayət və əsas səbəbləri aradan qaldırmaq səyləri silahlı münaqişələrin qlobal sülhə təsirinin azaldılmasında mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
