Çox vaxt sirrlə örtülmüş bu qədim sivilizasiyalar keçmişə nəzər salır və bəşər tarixi və mədəni inkişafı haqqında dəyərli fikirlər təqdim edir. Bir çox qədim sivilizasiyalar haqqında biliklərimiz zaman keçdikcə genişlənsə də, hələ də kəşf edilməyi gözləyən çoxsaylı sirlər var.
Hind Vadisi Sivilizasiyası: Ən qədim şəhər sivilizasiyalarından biri olan Hind Vadisi Sivilizasiyası Hindistan yarımadasında eramızdan əvvəl 2600-1900-cü illərdə inkişaf etmişdir. Əhəmiyyətli ölçüsünə və inkişaf etmiş şəhərsalma planına baxmayaraq, bu sivilizasiyanın çox hissəsi müəmmalı olaraq qalır. Onların ssenarisini deşifrə etmək, siyasi təşkilatını anlamaq və tənəzzülün səbəblərini açmaq davamlı problemlərdir.
Olmec Sivilizasiyası: Mesoamerikanın “ana mədəniyyəti” hesab edilən Olmec Sivilizasiyası təxminən eramızdan əvvəl 1400-cü ildə müasir Meksika ərazisində yaranmışdır. Nəhəng daş başları və jade artefaktları ilə tanınan Olmeclər gələcək Mesoamerikan mədəniyyətlərinin əsasını qoydular. Bununla belə, onların ictimai quruluşu, dini ayinləri və sonrakı sivilizasiyalara təsirinin təfərrüatları qismən qaranlıq qalır.
Qədim Mesopotamiya: Tez-tez sivilizasiyanın beşiyi olaraq adlandırılan Mesopotamiya şumerlər, akkadlar və babillilər kimi diqqətəlayiq sivilizasiyalara ev sahibliyi edirdi. Onların əkinçilik, yazı (mix yazısı) və hüquq sahəsindəki nailiyyətləri haqqında çox şey bilinsə də, onların gündəlik həyatları, dini inancları və mədəni təsirlərinin həqiqi miqyası haqqında hələ çox şeylər var.
Maya Sivilizasiyası: Mərkəzi Amerikanın tropik meşələrində eramızdan əvvəl 2000-ci ildən 1500-cü ilə qədər çiçəklənən Maya Sivilizasiyası heyrətamiz memarlıq möcüzələri, mürəkkəb təqvimlər və mürəkkəb yazı sistemini geridə qoyub. Bununla belə, onların heroqlif yazısının tam mənası, şəhərlərinin dağılmasının səbəbləri, siyasi və sosial sistemlərinin xarakteri hələ də araşdırma və müzakirə mövzusu olaraq qalır.
Qədim Misir: Piramidaları, fironları və mürəkkəb dəfn üsulları ilə Qədim Misir təsəvvürləri ovsunlamağa davam edir. Onların heroqliflərinin deşifrə edilməsində və dini inanclarının başa düşülməsində əhəmiyyətli irəliləyiş əldə olunsa da, piramidaların tikinti texnikası, kral saraylarının daxili işləri və Sfenks kimi monumental strukturların əsl məqsədi kimi məqamlar hələ də sirr olaraq qalır.
Nazca xətləri: Perunun cənubunda yerləşən Nazka xətləri səhra döşəməsinə həkk olunmuş nəhəng geoqliflərdir. Yalnız havadan tam təqdir edilə bilən bu müəmmalı fiqurlar eramızdan əvvəl 500-500-cü illər arasında Naska sivilizasiyası tərəfindən yaradılmışdır. Onların yaradılmasının məqsədi, bu cür dəqiq dizaynları yaratmaq üçün istifadə olunan üsullar və onların Nazca mədəniyyətindəki əhəmiyyəti maraqlı suallar olaraq qalır.
Qədim Yunanıstan: Öz fəlsəfəsi, incəsənəti və demokratik idealları ilə məşhur olan Qədim Yunanıstan Qərb sivilizasiyasında silinməz iz qoyub. Bununla belə, onların Parthenon kimi monumental tikililərində istifadə edilən tikinti texnikası, dini ayinlərinin təfərrüatları və adi vətəndaşların gündəlik həyatı kimi hələ də araşdırılmalı məqamlar var.
Pasxa adasının Moai: Cənubi Sakit okeanda yerləşən Pasxa adasındakı Moai heykəlləri əsrlər boyu tədqiqatçıları çaşdırıb. Bu nəhəng daş heykəllər necə həkk olunub, daşınıb və ucaldılıb? Rapa Nui xalqı üçün hansı mədəni və ya dini əhəmiyyətə malik idilər? Bu təsirli monolitlərin arxasındakı sirlər mütəxəssisləri maraqlandırmağa davam edir.
Bunlar kəşf olunmağı gözləyən saysız-hesabsız sirləri saxlayan itirilmiş sivilizasiyaların yalnız bir neçə nümunəsidir. Peyk təsviri, DNT analizi və yüksək ayırdetmə skanı kimi texnologiyadakı irəliləyişlərlə bu qədim sirləri açmaq və anlamaq qabiliyyətimiz yaxşılaşmağa davam edir.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
