Piratçılıq tarix boyu davamlı problem olsa da, son onilliklərdə inkişaf edib və yeni formalar alıb. Müasir dəniz quldurluğu təhlükəsinin bəzi əsas aspektləri bunlardır:
Piratlığın qaynar nöqtələri: Piratçılıq ən çox xüsusi bölgələrdə yayılmışdır, adətən piratlıq qaynar nöqtələri adlanır. Tanınmış qaynar nöqtələrdən bəzilərinə Ədən körfəzi, Hind okeanı, Cənubi Çin dənizi və Qərbi Afrikanın bəzi hissələri, xüsusən də Qvineya körfəzi daxildir. Bu ərazilər zəif idarəçilik, yoxsulluq və siyasi qeyri-sabitlik ilə xarakterizə olunur ki, bu da piratçılığın inkişafı üçün ideal şərait yaradır.
Somali Piratçılığı: Ədən körfəzində və Hind okeanında, xüsusən də Somali sahillərində piratçılıq problemi 2000-ci illərin əvvəllərində beynəlxalq diqqəti cəlb etdi. Somali quldurları kommersiya gəmilərini qaçırmaqla, ekipaj və gəmilərin azad edilməsi üçün fidyə tələb etməklə tanınırdılar. Beynəlxalq dəniz patrulları və artan təhlükəsizlik tədbirləri bu bölgədə hücumların tezliyini azaldıb, lakin təhlükə hələ də mövcuddur.
Qərbi Afrika Piratçılığı: Qərbi Afrika sahillərində, xüsusən də Qvineya körfəzində piratlıq son illərdə artmaqdadır. Tez-tez yük gəmilərini hədəf alan Somali piratlığından fərqli olaraq, Qərbi Afrika quldurları fidyə müqabilində ekipaj üzvlərini qaçırmağa diqqət yetirirlər. Bu bölgə indi dənizçilər üçün ən təhlükəli bölgələrdən biri hesab olunur.
Cənubi Çin Dənizi Gərginliyi: Cənubi Çin dənizi Çin, Vyetnam, Filippin və başqaları da daxil olmaqla bir neçə ölkə arasında ərazi mübahisələri ilə müşahidə olunan dəniz ərazisidir. Bu mübahisələr, Çinin iddialı ərazi iddiaları ilə birlikdə, dəniz gərginliyinin artmasına və balıqçı gəmiləri, dəniz gəmiləri və ticarət gəmiləri ilə bağlı insidentlərə səbəb oldu. Ənənəvi piratçılıq olmasa da, bu hadisələr dəniz ticarətini genişləndirə və poza bilər.
Silahlı soyğunçuluq: Dəniz quldurluğu ilə yanaşı, dənizdə silahlı soyğunçuluq da ciddi narahatlıq doğurur. Bəzi bölgələrdəki cinayətkar qruplar gəmiləri hədəfə alaraq yükləri, avadanlıqları və qiymətli əşyaları oğurlayır, ekipaj üzvlərini riskə atırlar. Bu hücumlar çox vaxt limanlarda, lövbərlərdə və ya gəmilər dar, həssas su yollarından keçərkən baş verir.
Dəniz Terrorizmi: Bəzi hallarda piratçılıq və silahlı soyğunçuluq terrorizmlə əlaqələndirilir. Cənub-Şərqi Asiyanın Sulu-Çələbes dənizi bölgəsində fəaliyyət göstərən terror təşkilatları fidyə müqabilində adam oğurluğu və gəmilərə hücumda iştirak ediblər. Bu qruplar dəniz təhlükəsizliyi və regional sabitliyə ikili təhdid yaradır.
Cavab və təsirin azaldılması: Dəniz quldurluğu ilə mübarizə üzrə beynəlxalq səylərə dəniz patrulları, sənayenin ən yaxşı təcrübələri və gəmilərdə artan təhlükəsizlik tədbirləri daxildir. Gəmiçilik sənayesi pirat hücumlarının qarşısını almaq və onlara cavab vermək üçün silahlı mühafizəçilərdən istifadə, təhlükəsiz qalalar və “Ən yaxşı İdarəetmə Təcrübələri”nin tətbiqi kimi tədbirlər görüb.
Çətinliklər: Beynəlxalq suların geniş əraziləri, bəzi sahilyanı dövlətlərin dəniz təhlükəsizliyini təmin etmək üçün məhdud imkanları və pirat qrupların uyğunlaşması səbəbindən piratlığa qarşı mübarizə çətin olaraq qalır. Piratlığın əsas səbəblərini, o cümlədən təsirə məruz qalan regionlarda yoxsulluq, işsizlik və siyasi qeyri-sabitliyin aradan qaldırılması uzunmüddətli qarşısının alınması üçün vacibdir.
Sonda qeyd edək ki, müasir dövrdə piratlığın yenidən canlanması qlobal dəniz ticarəti və təhlükəsizliyi üçün çoxşaxəli təhlükə yaradır. Bu təhlükəni azaltmaq üçün bəzi sahələrdə irəliləyiş əldə olunsa da, davamlı beynəlxalq əməkdaşlıq, regional sabitlik və fəal təhlükəsizlik tədbirləri dənizçilərin təhlükəsizliyini və qlobal ticarət yollarının təhlükəsizliyini təmin etmək üçün vacibdir.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
