Gəlir bərabərsizliyinə təsir edən əsas amillərdən bəziləri bunlardır:
Təhsil: Keyfiyyətli təhsilə qeyri-bərabər çıxış gəlir bərabərsizliyini davam etdirə bilər. Xüsusilə marjinal qruplar üçün təhsil imkanlarının olmaması yuxarıya doğru hərəkətliliyi məhdudlaşdıra və fərdləri aşağı maaşlı işlərdə tələyə sala bilər.
Bacarıqlar və İnsan Kapitalı: Texnoloji irəliləyişlər və qloballaşma ixtisaslı işçilərə tələbatı artırdı və bu, qabaqcıl bacarıqlara malik olanlarla olmayanlar arasında artan əmək haqqı fərqinə səbəb oldu. Nəticədə, məhdud bacarıqları və ya köhnəlmiş ixtisasları olan şəxslər yaxşı maaşlı iş tapmaqda çətinlik çəkə bilərlər.
Əmək bazarı faktorları: Minimum əmək haqqı siyasəti, kollektiv sövdələşmə gücü və əmək bazarı qaydaları kimi əmək haqqı təyin edən mexanizmlər gəlir bölgüsünə təsir göstərə bilər. Zəif həmkarlar ittifaqları və kollektiv danışıqların zəifləməsi çox vaxt işçilərin maaşlarının aşağı düşməsinə səbəb olur və bu, gəlir bərabərsizliyini daha da artırır.
Ayrı-seçkilik və Sosial Təcrid: Cins, irq, etnik mənsubiyyət və yaş kimi amillərə əsaslanan ayrı-seçkilik gəlir bölgüsünə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərə bilər. Qadınlar və azlıq qrupları tez-tez maaş fərqləri və karyera yüksəlişi üçün maneələrlə üzləşirlər ki, bu da gəlir bərabərsizliyinə səbəb olur.
Vergi və Sosial Rifah Siyasətləri: Mütərəqqi və ya reqressiv vergi strukturları daxil olmaqla, vergi siyasətləri gəlir bərabərsizliyini ya azalda, ya da gücləndirə bilər. Eynilə, gəlir dəstəyi, səhiyyə və təhsil subsidiyaları kimi sosial rifah proqramlarının effektivliyi fərqlərin azaldılmasında həlledici rol oynayır.
Qloballaşma və Ticarət: Qloballaşma ölkələr daxilində qaliblər və uduzanlar yaratdı. Bütövlükdə iqtisadi artıma səbəb olsa da, eyni zamanda iş yerlərinin dəyişdirilməsinə və müəyyən sektorlar və ya regionlar üçün əmək haqqının durğunluğuna səbəb olub, gəlir bərabərsizliyinin artmasına səbəb olub.
Sərvətin Konsentrasiyası və Kapital Mülkiyyəti: Sərvət bərabərsizliyi çox vaxt gəlir bərabərsizliyi ilə yanaşı gedir. Sərvətin əhəmiyyətli bir hissəsi bir neçə şəxsin və ya qrupun əlində cəmləşdikdə, bu, nəsillərarası bərabərsizliyi davam etdirə və başqalarının sərvət toplamaq imkanlarını məhdudlaşdıra bilər.
Texnoloji irəliləyişlər: Texnoloji tərəqqi həm iş yerləri yarada, həm də məhv edə bilər. Avtomatlaşdırma və süni intellektin qəbulu müəyyən işləri əvəz edə bilər ki, bu da həmin sektorlarda çalışanların işsizliyinə və ya maaşlarının aşağı düşməsinə səbəb olur. Bu texnoloji pozulma gəlir bərabərsizliyinə səbəb ola bilər.
Qeyd etmək vacibdir ki, bu amillər bir-biri ilə kompleks şəkildə qarşılıqlı təsir göstərir və onların nisbi əhəmiyyəti ölkələr və regionlar üzrə dəyişə bilər. Gəlir qeyri-bərabərliyinin aradan qaldırılması təhsil, bacarıqların inkişafı, əmək bazarı islahatları, sosial rifah, mütərəqqi vergitutma və bütün fərdlər üçün bərabər imkanların təşviqinə yönəlmiş siyasətləri əhatə edən çoxşaxəli yanaşma tələb edir.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
