Bu, ilk növbədə atmosferdən artıq karbon qazının (CO2) udulması nəticəsində yaranan Yer okeanlarının pH səviyyəsinin davamlı azalmasına aiddir. Bu proses iqlim dəyişikliyi ilə sıx bağlıdır və atmosferə böyük miqdarda CO2 buraxan qalıq yanacaqların yandırılması və meşələrin qırılması ilə idarə olunur. Okeanın turşulaşmasının dəniz ekosistemləri üçün səssiz, lakin güclü təhlükə olmasının səbəbi budur:
Dəyişdirilmiş pH Səviyyələri: pH şkalası maddənin turşuluğunu və ya qələviliyini ölçür, 7 neytraldır. Dəniz suyu daha çox CO2 udduğu üçün su ilə reaksiyaya girərək okeanın pH səviyyəsini aşağı salan karbon turşusu əmələ gətirir. Bu artan turşuluq dəniz orqanizmlərinin fiziologiyasını poza bilər, çünki bir çox növ xüsusi pH səviyyələrinə uyğunlaşdırılmışdır.
Dəniz orqanizmlərinə təsir: Okeanın turşulaşması dəniz həyatı, xüsusən də mərcanlar, mollyuskalar və bəzi plankton növləri kimi kalsium karbonat qabıqları və ya skeletləri olan orqanizmlər üçün birbaşa təhlükə yaradır. Okeanın turşuluğu artdıqca, bu orqanizmlər üçün kalsium karbonat strukturlarını qurmaq və saxlamaq çətinləşir. Bu, daha zəif qabıqlara, yavaş böyüməyə və yırtıcılığa qarşı həssaslığın artmasına səbəb ola bilər.
Qida zəncirlərinin pozulması: Bir çox dəniz növləri mürəkkəb qida şəbəkələri vasitəsilə bir-birinə bağlıdır. Əsas növlər, kalsium karbonat qabıqları olanlar kimi, okean turşuluğundan təsirləndikdə, bu qida zəncirlərini poza bilər. Bu, təkcə birbaşa təsirə məruz qalan növlərə deyil, həm də qida zəncirindən yuxarı olanlara təsir edən geniş nəticələrə səbəb ola bilər.
Mərcan rifləri: Mərcan rifləri okeanların turşulaşmasına xüsusilə həssasdır, çünki mərcan skeletlərini təşkil edən kalsium karbonat pH-dakı dəyişikliklərə çox həssasdır. Zəifləmiş mərcanlar isti suların səbəb olduğu ağartma hadisələrinə daha çox həssasdırlar və bu streslərdən daha az sağalırlar.
İqtisadi təsir: Bir çox sahil icmaları sağlam dəniz ekosistemləri ilə bağlı balıqçılıq və turizmə güvənir. Okeanın turşulaşması balıq populyasiyasını azaltmaqla və mərcan riflərinə zərər verməklə bu sənayelərə zərər verə bilər ki, bu da yerli iqtisadiyyatlara zəlzələ təsir göstərə bilər.
Əlaqə döngələri: Okeanın turşulaşması iqlim dəyişikliyi ilə bağlı əks əlaqə dövrəsinin bir hissəsidir. Okeanlar daha çox CO2 udduqca, onlar daha turşulu olur və bu da öz növbəsində okeanın əlavə CO2 udmasını çətinləşdirir. Bu, atmosferdəki CO2 səviyyələrini artıraraq iqlim dəyişikliyini daha da gücləndirir.
Məhdud Uyğunlaşma Müddəti: Bəzi dəniz növləri zamanla dəyişən şərtlərə uyğunlaşa bilsə də, okeanların turşulaşma sürəti bir çox növlərin təkamül edə və ya uyğunlaşa bildiyindən daha sürətli baş verir. Bu məhdud uyğunlaşma müddəti vəziyyəti daha da dəhşətli edir.
Okeanların turşulaşması probleminin həlli CO2 emissiyalarını azaltmaq üçün qlobal səylər, eləcə də həssas dəniz ekosistemlərini qorumaq üçün yerli tədbirlər tələb edir. Monitorinq və tədqiqat həm də müxtəlif növlərin və ekosistemlərin necə təsirləndiyini daha yaxşı başa düşmək və mühafizə və idarəetmə strategiyalarını hazırlamaq üçün vacibdir. Əks halda, dəniz həyatı üçün bu səssiz təhlükə planetimizin okeanları və onlardan asılı olan saysız-hesabsız canlılar üçün dərin və uzunmüddətli nəticələrə səbəb ola bilər.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
