Ətraf mühitə təsirlər:
İqlim Dəyişikliyi: Qalıq yanacaqların yandırılması atmosferə istixana qazlarını, ilk növbədə karbon dioksidi (CO2) buraxır. Bu qazlar istiliyi tutaraq qlobal istiləşməyə və iqlim dəyişikliyinə səbəb olur. Nəticədə yaranan təsirlərə dəniz səviyyəsinin qalxması, ekstremal hava hadisələri və ekosistemlərin pozulması daxildir.
Havanın Çirklənməsi: Qalıq yanacaqların çıxarılması, emalı və yanması kükürd dioksid (SO2), azot oksidləri (NOx), hissəciklər (PM) və uçucu üzvi birləşmələr (VOCs) kimi müxtəlif hava çirkləndiricilərini buraxır. Bu çirkləndiricilər həm insan sağlamlığına, həm də ekosistemə təsir edən duman, turşu yağışı və tənəffüs problemlərinə kömək edir.
Suyun Çirklənməsi: Neftin hasilatı, daşınması və istehlakı zamanı dağılması və sızması su obyektlərini çirkləndirə, dəniz həyatına və sahil ekosistemlərinə zərər verə bilər. Bundan əlavə, hidravlik qırılma (fracking) nəticəsində tullantı sularının utilizasiyası yeraltı suların çirklənməsinə səbəb ola bilər.
Yaşayış yerlərinin məhv edilməsi: Neft və qazın kəşfiyyatı və hasilatı, xüsusən yağış meşələri, bataqlıq ərazilər və mərcan rifləri kimi həssas ekosistemlərdə yaşayış mühitinin məhvinə və vəhşi təbiətin pozulmasına səbəb ola bilər.
Torpaqdan istifadə: Qazma sahələri və boru kəmərləri kimi neft və qaz hasilatı ilə bağlı infrastruktur meşələrin qırılması və yaşayış mühitinin parçalanması ilə nəticələnə bilər.
Metan Emissiyaları: Güclü istixana qazı olan metan neft və qaz hasilatı, daşınması və saxlanması zamanı buraxılır. Onun qlobal istiləşməyə töhfəsi əhəmiyyətlidir, baxmayaraq ki, CO2 ilə müqayisədə atmosferdə daha qısa müddət davam edir.
İqtisadi təsirlər:
Enerji asılılığı: Bir çox iqtisadiyyatlar böyük ölçüdə qalıq yanacaqlardan asılıdır və bu, onları neft və qaz qiymətlərindəki dalğalanmalara və neft hasil edən regionlardakı geosiyasi gərginliyə həssas edir.
Qiymət dəyişkənliyi: Neft və qaz sənayesi tədarükün kəsilməsi, tələbin dəyişməsi və geosiyasi hadisələr kimi amillər səbəbindən qiymət dəyişkənliyi ilə üzləşir. Bu qiymət dəyişiklikləri sabit enerji xərclərinə əsaslanan sənayelərə təsir göstərə bilər.
İnfrastruktur İnvestisiyaları: Neft və qaz sektoru qazma qurğuları, neft emalı zavodları, boru kəmərləri və paylayıcı şəbəkələr daxil olmaqla infrastruktura əhəmiyyətli investisiyalar tələb edir. İqtisadi dəyişikliklər bu investisiyalara və əlaqəli iş bazarlarına təsir göstərə bilər.
İş yerlərinin yaradılması və məşğulluq: Sənaye bütün dünyada milyonlarla insanı məşğulluqla təmin edir, lakin iqtisadi tənəzzüllər iş yerlərinin itirilməsinə səbəb ola bilər və əlaqəli sektorlardakı işçilərin yaşayış vasitələrinə təsir göstərə bilər.
Hökumət Gəlirləri: Bir çox ölkələr neft və qaz hasilatına ciddi şəkildə vergi qoyur, bu da dövlətin əhəmiyyətli gəlirlərini yaradır. İqtisadi dəyişikliklər və bərpa olunan enerjiyə keçid bu gəlir axınlarına təsir göstərə bilər.
Subsidiyalar və Xaricilər: Hökumətlər tez-tez mədən yanacaq sənayesinə subsidiyalar verir ki, bu da enerji bazarlarını təhrif edə və daha təmiz alternativlərə investisiyaların qarşısını ala bilər. Bundan əlavə, qalıq yanacaqların ətraf mühitə vurduğu zərərin xərcləri sənaye əvəzinə cəmiyyət tərəfindən ödənilir.
Bu təsirlərin aradan qaldırılması bərpa olunan mənbələr (günəş, külək, su və s.) kimi daha təmiz və dayanıqlı enerji mənbələrinə keçidi və enerji səmərəliliyi tədbirlərinə sərmayə qoyulmasını tələb edir. Bu dəyişiklik təkcə ətraf mühitə dəyən zərəri azaldacaq, həm də bərpa olunan enerji sektorunda yeni iqtisadi imkanlar və iş yerlərinin yaradılmasını təşviq edəcək. Hökumətlər, müəssisələr və fərdlər bu keçidi daha davamlı enerji gələcəyinə yönəltməkdə mühüm rol oynayırlar.
Aris Məmmədov
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
