Bu həssas növlər üçün təhlükənin müxtəlif səbəbləri var və onları qorumaq və qorumaq üçün mühafizə tədbirləri həyata keçirilir. Nəsli kəsilməkdə olan növlərin qorunması üçün təhlükə və səylərin əsas səbəblərindən bəzilərini araşdıraq:
Nəsli kəsilməkdə olan növlər üçün təhlükənin səbəbləri:
Yaşayış mühitinin itirilməsi və parçalanması: Nəsli kəsilməkdə olan növlər üçün ən əhəmiyyətli təhlükələrdən biri onların təbii yaşayış yerlərinin itirilməsi və parçalanmasıdır. Meşələrin qırılması, urbanizasiya və kənd təsərrüfatı kimi insan fəaliyyətləri bu növlərin yaşadığı kritik ekosistemlərin məhvinə və deqradasiyasına gətirib çıxarır.
Çirklənmə: Çirklənmə, o cümlədən hava, su və torpaq çirklənməsi nəsli kəsilməkdə olan bir çox növə mənfi təsir göstərir. Kimyəvi çirkləndiricilər, plastiklər və toksinlər onların yaşayış yerlərini və qida mənbələrini çirkləndirə bilər ki, bu da müxtəlif sağlamlıq problemlərinə və əhalinin azalmasına səbəb olur.
İqlim Dəyişikliyi: Qlobal istiləşmə və iqlim dəyişikliyi həssas növlərə dərin təsir göstərir. Artan temperatur, dəyişmiş hava nümunələri və daha tez-tez baş verən ekstremal hadisələr onların həyat dövrlərini, yaşayış yerlərini və qida mövcudluğunu poza bilər.
Həddindən artıq istismar: Kommersiya məqsədləri üçün növlərin həddən artıq yığılması və ya həddən artıq ovlanması, məsələn, qeyri-qanuni vəhşi təbiət ticarəti, artıq nəsli kəsilməkdə olan növlərin nəsli kəsilməyə doğru irəliləyə bilər.
İnvaziv növlər: Qeyri-doğma növlərin yeni mühitlərə gətirilməsi ekosistemlərin tarazlığını poza bilər və yerli növlərdən üstün ola bilər, bu da populyasiyanın azalmasına və bəzən nəsli kəsilməyə səbəb ola bilər.
Xəstəlik və patogenlər: Yeni xəstəliklərin tətbiqi və ya mövcud patogenlərin yayılması nəsli kəsilməkdə olan növlərin populyasiyalarını məhv edə bilər, xüsusən də onların toxunulmazlığı yoxdursa və ya kiçik və təcrid olunmuş populyasiyalar varsa.
Nəsli kəsilməkdə olan növlərin qorunması üçün səylər:
Hüquqi Mühafizələr: Bir çox ölkələr nəsli kəsilməkdə olan növləri və onların yaşayış yerlərini qorumaq üçün qanunlar və qaydalar müəyyən etmişlər. Bunlara ov qadağaları, ticarət məhdudiyyətləri və qorunan ərazilər daxil ola bilər.
Qoruma Yetiştirmə və Reintroduksiya: Mühafizə proqramları çox vaxt nəsli kəsilməkdə olan növlərin sayını artırmaq üçün əsirlikdə yetişdirilməsini və daha sonra vəhşi populyasiyaları artırmaq üçün vəhşi təbiətə qaytarılmasını nəzərdə tutur.
Yaşayış mühitinin bərpası: Təbii yaşayış yerlərinin bərpası və qorunması səyləri nəsli kəsilməkdə olan növlərin sağ qalması üçün vacibdir. Buraya meşələrin bərpası, bataqlıqların bərpası və parçalanmış yaşayış yerlərini birləşdirmək üçün vəhşi təbiət dəhlizlərinin yaradılması daxildir.
Beynəlxalq əməkdaşlıq: Mühafizə təşkilatları və hökumətlər nəsli kəsilməkdə olan növlərin və onların hissələrinin ticarətini tənzimləmək və nəzarət etmək üçün nəsli kəsilməkdə olan vəhşi fauna və flora növlərinin beynəlxalq ticarəti haqqında Konvensiya (CITES) kimi beynəlxalq müqavilələr üzərində birgə işləyirlər.
İctimai Maarifləndirmə və Maarifləndirmə: Nəsli kəsilməkdə olan növlərin acınacaqlı vəziyyəti və mühafizənin əhəmiyyəti haqqında məlumatlılığın artırılması ictimai dəstəyin əldə edilməsi və mühafizə səylərinə cəlb olunması üçün çox vacibdir.
Tədqiqat və Monitorinq: Biologiyanı, ekologiyanı və nəsli kəsilməkdə olan növlərin üzləşdiyi təhlükələri anlamaq effektiv qorunma strategiyalarının hazırlanması üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir. Əhalinin müntəzəm monitorinqi onların vəziyyətini izləməyə və lazımi müdaxilələri həyata keçirməyə kömək edir.
Davamlı Təcrübələr: Ağac kəsmə, balıqçılıq və kənd təsərrüfatı kimi sənayelərdə davamlı təcrübələrin təşviq edilməsi təbii yaşayış mühitlərinə təsirin azaldılmasına və nəsli kəsilməkdə olan növlərin qorunmasına kömək edir.
Nəticə etibarı ilə, nəsli kəsilməkdə olan növlərin qorunması təhdidlərin əsas səbəblərini aradan qaldıran və yerli, milli və beynəlxalq səviyyədə qorunma səylərini həyata keçirən çoxşaxəli yanaşma tələb edir. Gələcək nəsillər üçün bu həssas növlərin sağ qalmasını təmin etmək üçün hökumətlər, təbiəti mühafizə təşkilatları, elm adamları və geniş ictimaiyyət arasında əməkdaşlıq tələb olunur.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
