Müharibə həm qısa, həm də uzunmüddətli perspektivdə insan psixologiyasına dərin təsir göstərə bilər. Müharibənin fərdlərə təsir edə biləcəyi bir neçə yollarla tamış olaq.
Travma və TSSB. Müharibəyə məruz qalma əhəmiyyətli travmaya səbəb ola bilər və Travma Sonrası Stress Bozukluğunun (TSSB) inkişafına səbəb ola bilər. TSSB simptomlarına geri dönüşlər, kabuslar, hipersayıqlıq və travmatik hadisəni xatırlatmaqdan qaçınmaq daxil ola bilər.
Anksiyete və Depressiya. Müharibənin stresi və qeyri-müəyyənliyi fərdlərdə narahatlıq və depressiyaya səbəb ola bilər. Yaxınlarınızı itirmək, zorakılığa şahid olmaq və şəxsi zədələr yaşamaq uzun sürən kədər və narahatlığa səbəb ola bilər.
Qəzəb və Təcavüz. Müharibə fərdlərdə qəzəb və təcavüzün artmasına səbəb ola bilər. Müharibənin stresi və travması bəzi fərdlərin daha əsəbi və əsəbi olmasına səbəb ola bilər, bəziləri isə fiziki olaraq daha çox itələməyə meyilli ola bilər.
Həssaslaşdırma. Müharibənin zorakılığına və travmasına məruz qalmaq fərdləri gələcək zorakılıq və travmatik hadisələrə qarşı həssaslaşdıra bilər. Bu duyarsızlaşma başqaları ilə empatiya qurma qabiliyyətinin azalmasına səbəb ola bilər ki, bu da şəxsi münasibətlərə uzunmüddətli təsir göstərə bilər.
Sosial əlaqənin kəsilməsi. Müharibə sosial əlaqənin kəsilməsinə səbəb ola bilər, çünki fərdlər müharibənin travması və sarsıntıları səbəbindən ailələrindən və icmalarından təcrid oluna bilər. Bu əlaqənin kəsilməsi təklik və ümidsizlik hisslərinə kömək edə bilər.
Qeyd etmək vacibdir ki, müharibənin insan psixologiyasına təsiri fərdin şəxsi tarixi, münaqişənin xarakteri və dəstək xidmətlərinin mövcudluğu da daxil olmaqla müxtəlif amillərdən asılı olaraq dəyişə bilər. Müharibənin təsirinə məruz qalan şəxslərin yaşadıqları psixoloji problemləri həll etmək üçün peşəkar kömək istəmələri vacibdir.
Aris Məmmədov
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
