Müharibələr sosial, psixoloji, iqtisadi və təhsil ölçülərini əhatə edən gənclər üçün həm ani, həm də uzunmüddətli nəticələrə səbəb ola bilər. Əsas təsirlərdən bəziləri bunlardır:
Həyat itkisi və ailənin dağılması: Müharibə zamanı bir çox gənc kədərli ailələri və dağılmış icmaları tərk edərək həyatlarını itirə bilər. Valideynlərin və ya ailə üzvlərinin itirilməsi emosional travmaya səbəb ola bilər və uşaqların yetim və ya köçkün qalması ilə nəticələnə bilər.
Psixoloji travma: Müharibənin dəhşətlərini yaşayan və ya şahidi olan gənclər tez-tez dərin emosional yaralar və psixoloji travma ilə qalırlar. Post-travmatik stress pozğunluğu (TSSB) kimi vəziyyətlər onların psixi sağlamlığına ciddi təsir göstərə bilər və bu, onların normal gündəlik həyatın öhdəsindən gəlməsini çətinləşdirir.
Köçkünlük və Qaçqınlar: Müharibə çox vaxt ailələri öz evlərini tərk etməyə məcbur edir, bu da çoxlu sayda gəncin qaçqın və ya məcburi köçkün (məcburi köçkün) olmasına səbəb olur. Bu uşaq və yeniyetmələr təhsil, səhiyyə və sabit ətraf mühitə qeyri-adekvat çıxış da daxil olmaqla bir sıra problemlərlə üzləşirlər.
Təhsilin pozulması: Müharibə məktəblərin zədələnməsi, dağıdılması və ya hərbi obyektlərə çevrilməsi ilə təhsil sistemlərini pozur. Daha sonra gənclərin təhsil almaq imkanlarından məhrum edilir ki, bu da onların gələcək imkanları və perspektivləri üzərində uzunmüddətli nəticələrə səbəb ola bilər.
Uşaq əsgər kimi işə qəbul: Bəzi münaqişə zonalarında silahlı qruplar uşaqları və yeniyetmələri uşaq əsgər olmağa məcbur edir. Bu gənclər zorakılığa məruz qalır, vəhşiliyə məcbur edilir, uşaqlıq və gələcək perspektivləri əlindən alınır.
Sağlamlıq və Qidalanma: Müharibələr tez-tez səhiyyə sistemlərinin dağılmasına gətirib çıxarır, nəticədə tibb müəssisələrinə və qidalanmaya kifayət qədər çıxış yoxdur. Yetərsiz qidalanma və xəstəliklərin yayılması gənc əhali arasında üstünlük təşkil edir, onların fiziki inkişafına və rifahına təsir göstərir.
İqtisadi Çətinliklər: Müharibə iqtisadiyyatları məhv edə bilər, yoxsulluq və işsizliyin yüksək səviyyəsinə gətirib çıxara bilər. Gənclər iş tapmaqda və ya ailələrini dolandırmaqda çətinlik çəkərək yoxsulluq dövrlərini davam etdirə bilərlər.
Sosial və mədəni pozulma: Müharibələr sosial quruluşu və mədəni normaları poza bilər, ənənəvi dəyərlərdə və ictimai strukturlarda dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Bu pozğunluq gənclərin özlərini və cəmiyyətdəki rollarını dərk etmə tərzinə uzunmüddətli təsir göstərə bilər.
Zorakılıq dövrü: Münaqişə və zorakılıq mühitində böyümək gənc nəsillər arasında zorakılığın normallaşmasına səbəb ola bilər. O, qisas və münaqişə dövrünü davam etdirə bilər və gələcəkdə zorakılıq dövriyyəsini qırmağı çətinləşdirə bilər.
Ümid və optimizmin olmaması: Davamlı zorakılığa məruz qalmaq və gələcəyə dair qeyri-müəyyənlik gənclər arasında ümid və nikbinliyi məhv edə bilər. Müsbət dünyagörüşün olmaması onların özləri və icmaları üçün daha yaxşı gələcək qurmaq motivasiyasına mane ola bilər.
Müharibənin gənc nəsillərə təsirini azaltmaq səyləri onlara təhsil, psixoloji dəstək, səhiyyə və şəxsi inkişaf imkanlarının təmin edilməsini nəzərdə tutur. Gənclərə travmadan sağalmaq, agentlik hissini bərpa etmək və həyatlarını yenidən qurmaq imkanı verən təhlükəsiz və sabit mühitin yaradılması istiqamətində çalışmaq vacibdir. Bundan əlavə, münaqişələrin qarşısının alınması və zorakılığın əsas səbəblərini aradan qaldırmaq gənc nəsillərin perspektivlərini və rifahını əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdıra bilər.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
