Mikrobiom insan orqanizmində məskunlaşan mikroorqanizmlərin, ilk növbədə bakteriyaların toplusuna aiddir, bağırsaq mikrobiomu isə mədə-bağırsaq traktında yaşayan mikrobların birliyidir. Bağırsaq-beyin əlaqəsi, ümumi sağlamlıq və rifaha əhəmiyyətli təsir göstərən bağırsaq və beyin arasındakı iki istiqamətli əlaqəyə aiddir.
Mikrobiom və bağırsaq-beyin əlaqəsi ilə bağlı bəzi əsas məqamlar bunlardır:
Bağırsaq Mikrobiomunun Tərkibi: Bağırsaqda trilyonlarla mikroorqanizmlər, o cümlədən bakteriya, viruslar, göbələklər və digər mikroblar yaşayır. Bu mikroblar həzm, qida maddələrinin udulması və immun sisteminin tənzimlənməsi kimi müxtəlif bədən funksiyalarında mühüm rol oynayır.
Bağırsaq-Beyin oxu: Bağırsaq və beyin bağırsaq-beyin oxu kimi tanınan mürəkkəb bir şəbəkə vasitəsilə bağlıdır. Bu ox həm neyron, həm də biokimyəvi siqnalları əhatə edir və bu, ikisinin əlaqə saxlamasına imkan verir. Bağırsaqdan beyinə gedən vagus siniri bu ünsiyyət sisteminin əsas komponentidir.
Psixi Sağlamlığa Təsir: İnkişaf etməkdə olan tədqiqatlar bağırsaq mikrobiomunun psixi sağlamlıq və beyin funksiyasına dərin təsir göstərə biləcəyini göstərir. Bağırsaq mikrobiomunda disbakterioz kimi tanınan balanssızlıq depressiya, narahatlıq və hətta Alzheimer kimi neyrodegenerativ xəstəliklər kimi şərtlərlə əlaqələndirilir.
Neyrotransmitter istehsalında rol: Bağırsaq mikrobları əhval və davranış üçün kritik olan serotonin və dopamin kimi nörotransmitterləri istehsal və tənzimləyə bilər. Mikrob tərəfindən istehsal olunan bu nörotransmitterlər əhval-ruhiyyəyə və emosional rifaha təsir göstərə bilər.
İmmunitet sistemi ilə qarşılıqlı əlaqə: Bağırsaq mikrobiomu immunitet sisteminin tənzimlənməsində mühüm rol oynayır. Bağırsaqdakı disbalans müxtəlif nevroloji və psixoloji pozğunluqlarla əlaqəli olan iltihaba və immun disregulyasiyaya səbəb ola bilər.
İltihaba təsiri: Xroniki iltihab müxtəlif beyin xəstəlikləri, o cümlədən neyrodegenerativ xəstəliklərlə əlaqələndirilir. Bağırsaq mikrobiomu iltihab səviyyəsinə təsir göstərə bilər və bu cür vəziyyətlərin riskini potensial olaraq təsir edə bilər.
Pəhriz və Mikrobiom: Pəhriz bağırsaq mikrobiomunun tərkibinə böyük təsir göstərir. Liflə zəngin və müxtəlif bitki mənşəli qidalardan ibarət pəhriz sağlam və müxtəlif bağırsaq mikrobiomunu təşviq edə bilər ki, bu da öz növbəsində beyin sağlamlığını dəstəkləyə bilər.
Probiyotiklər və Prebiyotiklər: Probiyotiklər sağlam bağırsaq mikrobiomunu təşviq etmək üçün qida və ya əlavələrdə istehlak edilə bilən canlı faydalı bakteriyalardır. Prebiyotiklər bu faydalı bakteriyaları qidalandıran həzm olunmayan liflərdir. Hər ikisi bağırsaq mikrobiomunu modulyasiya etmək və potensial olaraq psixi sağlamlığı dəstəkləmək üçün istifadə edilə bilər.
Bağırsaq-beyin pozğunluqları: Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu (İBS) və iltihablı bağırsaq xəstəliyi (IBD) kimi vəziyyətlər tez-tez bağırsaq-beyin oxundakı dəyişikliklərlə əlaqələndirilir, bu da mədə-bağırsaq simptomlarına və əhval-ruhiyyənin pozulmasına səbəb olur.
Mikrobiomu və bağırsaq-beyin əlaqəsini başa düşmək inkişaf edən tədqiqat sahəsidir və bu sahədə müdaxilələrin mexanizmləri və terapevtik potensialı haqqında hələ çox şey öyrənilməlidir. Bununla belə, aydındır ki, bağırsaq mikrobiomunun sağlamlığı zehni və nevroloji rifaha geniş təsir göstərə bilər ki, bu da onu elmi araşdırmaların və potensial terapevtik müdaxilələrin mühüm mərkəzinə çevirir.
