O, ağıl, elmə, fərdiyyətçiliyə və ənənəvi hakimiyyətə şübhə ilə diqqət yetirilməsi ilə səciyyələnirdi. Bu dövr təfəkkürün dini və avtoritar doktrinalardan uzaqlaşaraq dünyanı dərk etmək və cəmiyyəti idarə etmək üçün daha dünyəvi və rasional yanaşmaya doğru dəyişdiyini gördü. Maarifçilik dövrü və onun cəmiyyətə təsiri ilə bağlı araşdırmanı təqdim edirik:
Səbəb və Elmə vurğu:
Maarifçilər təbiət dünyasının və insan cəmiyyətinin dərk edilməsində ağılın və empirik sübutların vacibliyini vurğulayırdılar. Rene Dekart, Con Lokk və İsaak Nyuton kimi nüfuzlu şəxsiyyətlər biliyin əldə edilməsində ağlın gücünü və elmi metodu vurğuladılar.
Fəlsəfi və intellektual əsaslar:
Volter, Monteskye, Russo və Didro da daxil olmaqla maarifçi mütəfəkkirlər fərdi hüquqlar, fikir azadlığı və hakimiyyətlərin bölünməsinin tərəfdarı idilər. Onların ideyaları müasir demokratik cəmiyyətlərin əsasını qoydu və konstitusiya və qanunların hazırlanmasına təsir etdi.
Hakimiyyət və Ənənəvi İnstitutların Tənqidi:
Maarifçilik mütəfəkkirləri monarxların mütləq hakimiyyətini və kilsənin təsirini tənqid edirdilər. Onlar ənənəvi dini inancları şübhə altına alır və kilsə ilə dövlətin ayrılmasını müdafiə edirdilər. Hakimiyyətin bu tənqidi müasir demokratik dövlətlərin və insan hüquqları konsepsiyasının inkişafına yol açdı.
Sosial Müqavilə Nəzəriyyəsi:
John Locke və Jean-Jacques Rousseau kimi filosoflar tərəfindən irəli sürülmüş sosial müqavilə nəzəriyyələri Maarifçilik düşüncəsinin mərkəzinə çevrildi. Bu nəzəriyyələr siyasi hakimiyyətin və ictimai təşkilatın fərdlər arasında müqavilə və ya razılaşmaya əsaslanmasını təklif edərək, hökumətlərin xalqın maraqlarına xidmət etməli olduğunu nəzərdə tuturdu.
Siyasət və İdarəetməyə Təsir:
Maarifçilik Amerika İnqilabı (1775-1783) və Fransız İnqilabı (1789-1799) kimi demokratik inqilablara ilham verərək bir çox xalqların siyasi strukturlarına təsir etdi. Bu inqilablar azadlıq, bərabərlik və qardaşlıq prinsiplərinə əsaslanan hökumətlər qurmağa çalışırdı.
Elmi Tərəqqilər və Texnoloji Tərəqqi:
Maarifçilik elmi kəşflərə və texnoloji tərəqqiyə təkan verdi. Benjamin Franklin və Antoine Lavoisier kimi şəxsiyyətlər fizika, kimya, tibb və mühəndislikdə irəliləyişlərə səbəb olan müxtəlif elmi sahələrə əhəmiyyətli töhfələr verdilər.
Təhsil və Biliyin Təşviqi:
Maarifçilik mütəfəkkirləri məlumatlı və rasional vətəndaşlar yetişdirəcək ictimai təhsil sistemlərini müdafiə edərək təhsilin hamı üçün vacibliyinə inanırdılar. Təhsilə verilən bu vurğu müasir təhsil sistemlərinə davamlı təsir göstərmişdir.
Qlobal Təsir və Miras:
Maarifçiliyin ideyaları Avropanın hüdudlarından kənara da yayılaraq bütün dünyada mütəfəkkirlərə və inqilablara təsir etdi. Onun ağıl, insan haqları və dünyəviliyə verdiyi vurğu müasir cəmiyyətləri formalaşdırmağa davam edir və idarəetmə, insan hüquqları və ictimai müzakirələrdə elmin və ağılın rolu ilə bağlı müasir müzakirələri məlumatlandırır.
Xülasə, Maarifçilik dövrü müasir siyasi, sosial və elmi paradiqmaları formalaşdıraraq cəmiyyətə dərin və davamlı təsir göstərmişdir. O, ənənəvi hakimiyyətə meydan oxuyan və müasir demokratik cəmiyyətlərin inkişafı üçün yol açan ağıl, fərdi hüquqlar və empirik sübutları vurğulayırdı.
