Sərbəst ticarətin müəyyən faydalar gətirə və iqtisadi artıma töhfə verə biləcəyi doğru olsa da, onun ümumi iqtisadi artımı və rifahı ümumbəşəri şəkildə təşviq etdiyi iddiası heç bir xəbərdarlıqdan məhrum deyil. Burada nəzərə alınmalı bəzi əsas məqamlar var:
Müqayisəli üstünlük: Sərbəst ticarət ölkələrə müqayisəli üstünlüyə malik olduqları mal və xidmətlərin istehsalında ixtisaslaşmağa imkan verir. Bu o deməkdir ki, ölkələr məhsuldarlığın və iqtisadi artımın artmasına gətirib çıxararaq, ən səmərəli şəkildə istehsal edə biləcəkləri məhsulların istehsalına diqqət yetirə bilərlər.
Artan Bazar Girişi: Tariflər və kvotalar kimi ticarət maneələrini aradan qaldıraraq, sərbəst ticarət müəssisələrin bazara çıxışını genişləndirir, onlara məhsul və xidmətlərini daha geniş müştəri bazasına satmağa imkan verir. Bu artan bazar çıxışı miqyas iqtisadiyyatına, istehsal xərclərinin azalmasına və daha çox rəqabətə səbəb ola bilər.
İstehlakçı üstünlükləri: Sərbəst ticarət tez-tez istehlakçılar üçün daha aşağı qiymətlərlə daha geniş çeşiddə mal və xidmətlərə gətirib çıxarır. O, istehlakçıların seçimini, keyfiyyətini və əlçatanlığını artıra, bununla da həyat standartlarını yüksəldə və ümumi rifahı yaxşılaşdıra bilər.
İnnovasiya və Texnoloji Tərəqqi: Sərbəst ticarət ideyaların, biliklərin və texnologiyanın sərhədləri aşmasını təşviq edir. Bu məlumat və təcrübə mübadiləsi innovasiya və texnoloji tərəqqiyə təkan verə, uzunmüddətli perspektivdə iqtisadi artıma təkan verə bilər.
Bununla belə, qeyd etmək lazımdır ki, azad ticarətin təsirləri eyni dərəcədə müsbət deyil və müəyyən çatışmazlıqlara malik ola bilər:
İş yerlərinin dəyişdirilməsi: İdxal nəticəsində artan rəqabətlə üzləşən sənayelər, xüsusən də digər ölkələrin müqayisəli üstünlüyə malik olduğu sektorlarda iş yerlərinin itirilməsi və ya əmək haqqının durğunluğu ilə üzləşə bilər. Bu, təsirə məruz qalan işçilər və icmalar üçün qısamüddətli fasilələrə və çətinliklərə səbəb ola bilər.
Gəlir bərabərsizliyi: Sərbəst ticarət ümumi iqtisadi artım yarada bilsə də, sərvətin ədalətli bölüşdürülməsinə zəmanət vermir. Faydalar müəyyən fərdlər və ya sektorlar arasında cəmləşə bilər ki, bu da ölkələr daxilində gəlir bərabərsizliyinə səbəb olur.
Xarici şoklara qarşı həssaslıq: Beynəlxalq ticarətə həddən artıq etibar etmək ölkələri qlobal iqtisadi tənəzzüllər, bazar konyukturasındakı dəyişikliklər və ya qlobal təchizat zəncirlərində fasilələr kimi xarici şoklara məruz qoya bilər. Bu cür şoklar yerli sənayelərə və məşğulluğa mənfi təsir göstərə bilər.
Qeyri-iqtisadi amillər: Sərbəst ticarət ətraf mühitin mühafizəsi, əmək standartları və ya mədəniyyətin qorunması kimi müəyyən qeyri-iqtisadi məqsədlərlə ziddiyyət təşkil edə bilər. Bəziləri iddia edir ki, məhdudiyyətsiz azad ticarət bu məqsədləri poza bilər, çünki ölkələr investisiya və ticarəti cəlb etmək üçün aşağıya doğru yarışa girə bilər.
Nəticə olaraq, azad ticarət iqtisadi artımı və rifahı təşviq etmək potensialına malik olsa da, onun təsiri konkret kontekstdən və onu müşayiət edən siyasətlərdən asılı olaraq dəyişir. Hökumətlər azad ticarətin faydalarının geniş şəkildə paylaşılmasını və hər hansı mənfi təsirlərin azaldılmasını təmin etmək üçün potensial çatışmazlıqları diqqətlə nəzərdən keçirməli və aradan qaldırmalıdır.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
