XX. YY. Başlanğıcda ortaya çıxan bir sənət hərəkatıdır. “Kubizm” termini 1914-cü il Müharibəsindən əvvəlki illərdə Parisdə inkişaf etmiş bir rəsm hərəkatını ifadə edir. Kubizm o dövrdə Avropada formalaşan müasir incəsənətin əsas halqalarından biridir. Ümumiyyətlə qəbul edilir ki, kubizmin başlanğıc nöqtəsi Pablo Pikassonun 1907-ci ildə rəssamlıq sahəsində daha əvvəl görülməmiş “Avinyonlu gənc qızlar” tablosudur. Budur, çılpaq bədənləri balta ilə oyulmuş kimi görünən beş qadın; sadələşdirilmiş formalar həndəsi formalara çevrildi.
O zaman Pikasso təbiətin formalarını sadə cildlərə endirən rəsmlər çəkən yeganə şəxs deyildi. O dövrdə Parisdə impressionizmdən və əsas qayğısı işığın keçici təsirlərini çəkmək olan impressionistlərdən narazı olan gənc rəssamlar nəsli yetişirdi; onlar həm də Matisin ətrafına toplaşan “favların” çoxrəngli rəsmini bəyənmirdilər. Onlar rəsmlərini möhkəm təməllər üzərində qoymaq istəyirdilər və bu mövzuda rəssam Pol Sezannın yolunu gedirdilər. Əslində, bu rəssamlar Sezannadan, kubizmin meydana çıxacağı son Provans mənzərələrindən və natürmortlarından ilham alacaqlar.
“Kubizm” adı Georges Braquenin bir tablosunu görən Matissenin bu rəsm üçün “kiçik kublar” sözünü işlətməsi ilə ortaya çıxdı. Səhv nəticəsində yeni rəsmə tətbiq edilən bu deyim o dövrdə bir-birinə çox bənzəyən Pikasso və Georges Brakenin ilk kubist əsərləri haqqında təsəvvür yarada bilər. Hər ikisi portretlər, mənzərələr, cildlərin bir-birinə qarışdığı natürmortlar çəkib. Onlar ikiölçülü (en və hündürlük) kətanın üzünə üçölçülü (en, hündürlük, dərinlik) obyektlər çəkməyin yollarını axtarırdılar. Bu yeni problem deyildi; bu, bütün rəsmlərin problemi idi; lakin o vaxta qədər dərinlik təəssüratı perspektiv vasitəsilə verilə bilərdi.
Əvvəla, Pikasso və Braque rəsm əsərinin nə olduğunu unutduran bu həlldən imtina etdilər: rəsm əslində düz bir səthdir. Braque və Picasso formaları kətan üzərində səndələyərək bir-birinin üstünə qoydular. Axı onların niyyəti reallığı gördüyümüz kimi deyil, olduğu kimi göstərmək idi: obyektə mövqeyimizi dəyişmədən baxanda onun ancaq bir hissəsini, küncünü və ya üzünü görürük.
Kubistlər isə bir neçə baxış bucağından, öndən, yandan, yuxarıdan, aşağıdan baxaraq, sanki ətrafda gəzirmiş kimi eyni təsvirin üzərində obyektləri göstərəcəklər. Eynilə, onlar bir üzü həm yan tərəfdən, həm də hər iki gözü görünən şəkildə təqdim edəcəklər (mürəkkəb şəkil).
1911-ci ilə qədər Braque və Picasso üçün obyektləri açmaq və onları kiçik şəffaf səthlərə bölmək, sərhəd xətlərini qırmaq üçün əsl oyun oldu; o qədər ki, nə çəkdiklərini başa düşmək getdikcə çətinləşirdi. İki rəssam o dövrdə Avropanın digər mərkəzlərində yaranan mücərrəd sənətə çox yaxınlaşdılar.
Həlimə Əliyeva
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti