Karbon ticarəti bazarları: emissiyaların azaldılmasının stimullaşdırılması
Karbon ticarəti, həmçinin emissiya ticarəti və ya həd və ticarət kimi tanınan, emissiyaların azaldılmasına nail olmaq üçün iqtisadi stimullar təmin etməklə çirklənməyə nəzarət etmək üçün bazar əsaslı yanaşmadır.
Karbon ticarətinin əsas prinsipi xüsusi yurisdiksiya, sənaye və ya şirkət daxilində icazə verilən istixana qazı emissiyalarının ümumi miqdarına ümumi limit və ya hədd təyin etməkdir. Daha sonra bu qapaq fərdi müavinətlərə bölünür, hər biri müəyyən miqdarda istixana qazlarının buraxılması hüququnu təmsil edir.
Karbon ticarətinin necə işlədiyi və tullantıların azaldılmasını necə təşviq etdiyi budur:
Emissiya qapaqlarının təyin edilməsi:
Hökumətlər və ya tənzimləyici orqanlar müəyyən edilmiş ərazi və ya sektor daxilində icazə verilən ümumi istixana qazı emissiyalarına həddi müəyyən edir. Bu qapaq tez-tez iqlim dəyişikliyini azaltmaq üçün nəyin lazım olduğuna dair elmi qiymətləndirmələrə əsaslanır.
Müavinətlərin verilməsi:
Ümumi emissiya həddi, hər biri adətən metrik ton karbon dioksid ekvivalentində (tCO2e) ölçülən xüsusi miqdarda istixana qazlarının buraxılması hüququnu əks etdirən fərdi ehtiyatlara bölünür.
Müavinətlərin bölüşdürülməsi:
Müavinətlər müxtəlif yollarla bölünə bilər. Bəzi hallarda onlar hərraca çıxarılır, digərlərində isə müəyyən müəssisələrə və ya sənaye sahələrinə pulsuz olaraq ayrıla bilər. Bu, karbon ticarəti sisteminin xüsusi dizaynından asılıdır.
Ticarət müavinətləri:
İstixana qazları emissiya edən qurumlar karbon bazarında ehtiyatlar alıb sata bilərlər. Əgər şirkət emissiyalarını azaldırsa və artıq ehtiyatlara malikdirsə, o, onları ayrılmış emissiyalarından artıq olan və ya əlavə ehtiyatlara ehtiyacı olan digər müəssisələrə sata bilər.
Həvəsləndirici azalmalar:
Tələb və təklifin iqtisadi prinsipi işə düşür. Ümumi emissiya həddi zaman keçdikcə azaldıqca, müavinətlərin tədarükü azalır. Bu çatışmazlıq müavinətlərin qiymətini artırır, şirkətlər üçün emissiyalarını azaltmaq üçün maddi stimul yaradır. Emissiyaları daha səmərəli və qənaətcil şəkildə azalda bilən müəssisələr bazarda mükafatlandırılır.
Uyğunsuzluğa görə cəzalar:
Ayrılmış emissiyalarını aşan və emissiyalarını ödəmək üçün kifayət qədər ehtiyata malik olmayan müəssisələr cərimə və ya cərimələrlə üzləşə bilər. Bu, emissiya həddini aşmaq üçün əlavə iqtisadi maneə yaradır.
Çeviklik və yenilik:
Karbon ticarəti müəssisələrə emissiyaları necə azaldacaqlarını seçməkdə çeviklik verir. Onlar daha təmiz texnologiyalara sərmayə qoya, enerji səmərəliliyini artıra və ya ofset layihələrində iştirak edə bilərlər. Bu çeviklik emissiyaların azaldılması strategiyalarında innovasiyaları təşviq edir.
Davamlı inkişaf:
Emissiya həddi adətən zaman keçdikcə aşağı salındığından, şirkətlər emissiya göstəricilərini davamlı olaraq təkmilləşdirməyə həvəsləndirilir. Bu, ümumi istixana qazı emissiyalarının azaldılması istiqamətində uzunmüddətli trayektoriya yaradır.
Karbon ticarəti dünyanın müxtəlif regionlarında həyata keçirilsə də, onun effektivliyi sistemin dizaynından və tətbiqindən asılıdır. Çətinliklərə müvafiq emissiya hədlərinin təyin edilməsi, bazar manipulyasiyasının qarşısının alınması və emissiyaların dəqiq ölçülməsi və hesabatının təmin edilməsi daxildir. Bundan əlavə, karbon ticarətinin səmərəliliyi o zaman artırılır ki, o, tənzimləmələr, təşviqlər və təmiz texnologiyalara dövlət investisiyaları daxil olmaqla, hərtərəfli iqlim siyasətinin bir hissəsidir.