Kabus deyilən fenomen elm tərəfindən açıq şəkildə izah edilən “yuxu iflici” dediyimiz hadisədir. Fizioloji olaraq təhlil edildikdə kabus, yuxunun sürətli göz hərəkəti dövrünün qeyri-müntəzəm olması və ya bu mərhələdə oyanma zamanı baş verir.
Bu vəziyyətdə yaşayan insanlar böyük qorxu ilə qarşı-qarşıya qaldıqlarından və səbəbləri xalq arasında sadə bir şəkildə izah etmək mümkün olmadığından, bu vəziyyət “cin”, “şeytan” kimi uydurma anlayışlarla əlaqələndirilmişdir.
Yuxu iflici yuxuya gedəndə və ya oyanmadan əvvəl baş verir. Əgər yuxuya gedən zaman baş verərsə, orqanizm fizioloji olaraq REM yuxusuna hazırdır, lakin beyin hələ də özünü söndürməyib. Bu zaman fərd hələ şüurlu ikən və yuxunun gətirdiyi şüursuzluq halı aktivləşməmiş, bədənin iflic kimi hərəkətsiz qalmasına səbəb olan bir vəziyyətə keçir. Bu əsl iflic kimidir, çünki insan oyaq olduğunu bilsə də, bədənini hərəkət etdirə bilmir.
Yuxu iflici adətən bir neçə saniyədən bir neçə dəqiqəyə qədər davam edir. Çox nadir hallarda saatlarla davam etdiyi müşahidə edilmişdir. Həmçinin, insanların çoxu ömrü boyu bir dəfədən çox yuxu iflici ilə qarşılaşmır. Belə tək hallar təcrid olunmuş yuxu iflici adlanır. Çox nadir hallarda fərdlərdə yuxu iflici ömür boyu təkrarlanır; buna təkrarlanan yuxu iflici deyilir. Birinci vəziyyət adətən xəstəlik əlaməti olmasa da və bədənimizin mükəmməl fəaliyyət göstərə bilməməsinin təsadüfi nəticəsi olsa da, yuxu iflicinin ikinci növü xəstəliyin əlaməti ola bilər.
Tədqiqatlar göstərir ki, yuxu iflici olan insanlar tez-tez halüsinasiyalar görür. Şüurun açıq olduğu və bədənin kilidli olduğu vəziyyətlər son dərəcə qorxulu olduğundan, beyin özünü qorumaq üçün sürətlə işləyir, şüuraltından qeyri-real görüntülər çağırılır. Burada miflərin yaranmasına səbəb olan yanıltmalar sırf fizioloji mənşəli hallüsinasiyalardır.
Niyə bəzi insanlarda daha çox rast gəlinir?
Yuxu iflici aşağıdakı hallarda daha çox rast gəlinir:
- Narkolepsiya xəstələrində,
- Üz üstə yatan insanlarda,
- Stressli vaxtlarda olan insanlarda,
- Həyat tərzində qəfil dəyişikliklər olanlarda,
- Çox az yatan və çox spirtli içki qəbul edənlərdə.
Tez-tez yuxu iflici keçirənlərdə narkolepsiya diaqnozu qoyularsa, bu xəstəlik müalicə olunaraq yuxu iflicindən xilas ola bilər.
Nigar Həziyeva
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
