İslamın Qızıl Dövrü, İslam sivilizasiyasının elm, riyaziyyat, tibb, fəlsəfə və incəsənət də daxil olmaqla müxtəlif sahələrdə əhəmiyyətli irəliləyişlər yaşadığı orta əsrlər dövründə, təxminən 8-ci əsrdən 14-cü əsrə qədər olan dövrə aiddir.
Bu dövr, xüsusən də mərkəzi Bağdadda olan Abbasi Xilafəti dövründə bilik və mədəniyyətin çiçəklənməsi ilə xarakterizə olunurdu. İslamın Qızıl Dövrünün bəzi əsas töhfələri bunlardır:
Tərcümə Hərəkatı:
İslam alimləri qədim yunan, roma, fars və hind mətnlərinin ərəb dilinə tərcüməsində mühüm rol oynamışlar. Bu səy bu sivilizasiyaların biliklərini qorudu və İslam dünyasına, daha sonra isə Avropaya çatdırdı.
Riyaziyyatda irəliləyişlər:
Cəbr: “Cəbr” termininin özü fars riyaziyyatçısı Əl-Xarəzminin riyazi traktatı olan ərəbcə “əl-cəbr” sözündən götürülmüşdür. O, cəbrin inkişafına, o cümlədən kvadrat tənliklərin həllinə mühüm töhfələr verib.
Ərəb Rəqəmləri: Bu gün istifadə etdiyimiz rəqəmlər (0-9) ərəb rəqəmləri kimi tanınır və Hindistanda yaranan bu simvolların populyarlaşdırılmasında İslam riyaziyyatçılarının rolunu əks etdirir.
Astronomiya:
İslam astronomları bu sahəyə əhəmiyyətli töhfələr verdilər. Görkəmli rəqəmlərə Yer oxunun presessiyasının ölçülməsini təkmilləşdirən Əl-Battani və geniş astronomik cədvəllər tərtib edən Əl-Razi daxildir.
Dərman:
Fars həkimi İbn Sina (İbn Sina) əsrlər boyu Avropada və İslam dünyasında istifadə edilən nüfuzlu tibb ensiklopediyası olan “Tibb Kanonu”nu yazmışdır. O, anatomiya, farmakologiya və cərrahiyyə də daxil olmaqla geniş tibbi mövzuları əhatə edirdi.
Kimya:
İslam dünyasının kimyagərləri ilkin kimyada mühüm nailiyyətlər əldə etmişlər. “Kimyagərlik” termininin özü ərəbcə “əl-kimiya” sözündən götürülmüşdür. Cabir ibn Həyyan kimi alimlər təcrübələr apararaq kimyanın sonrakı inkişafının əsasını qoydular.
Fəlsəfə:
İbn Rüşd (Averroes) və İbn Sina (İbn Sina) kimi müsəlman filosofları yunan fəlsəfəsini İslam düşüncəsi ilə sintez etmişlər. Onlar məntiqin, etikanın və metafizikanın inkişafına töhfə verdilər.
Memarlıq və İncəsənət:
Bu dövrdə əzəmətli məscidlər, saraylar və digər monumental tikililərin tikintisi ilə İslam memarlığı çiçəkləndi. Mürəkkəb həndəsi naxışlar və xəttatlıq İslam sənətinin fərqli xüsusiyyətlərinə çevrildi.
Ticarət və Ticarət:
İslam sivilizasiyası İpək Yolu ticarət yollarında mərkəzi rol oynayıb, Şərq və Qərb arasında mal, ideya və texnologiya mübadiləsini asanlaşdırıb.
İslamın Qızıl Dövrü bəşər sivilizasiyasına davamlı təsir göstərmiş, elm, fəlsəfə və mədəniyyətdəki sonrakı inkişaflara təsir etmişdir. Bu dövrdə qorunan və inkişaf etdirilən biliklər Avropada İntibah dövrünün əsasını qoydu və qlobal bilik və innovasiya irsinə töhfə verdi.
