Millətlər arasında iqtisadi gücdə, resurslarda və ya ticarət üstünlüklərində əhəmiyyətli fərqlər olduqda, bu, müəyyən tərəflər üçün ədalətsizlik və ya çatışmazlıq hissi yarada bilər. Bu balanssızlıqlar müxtəlif amillərdən, o cümlədən əmək məsrəflərindəki fərqlər, texnoloji imkanlar, təbii ehtiyatlar və hökumət siyasətləri nəticəsində yarana bilər.
İqtisadi balanssızlığın ticarət münaqişələrinə kömək edə biləcəyi bəzi yollar bunlardır:
Ticarət kəsiri və profisitləri: Bir ölkə digər ölkə ilə davamlı olaraq ticarət profisiti (ixrac idxalı üstələyir) olduqda, gərginlik yarada bilər. Artıq ölkə valyuta manipulyasiyası və ya daxili sənayelərə subsidiyalar vermək kimi ədalətsiz ticarət təcrübələrində günahlandırıla bilər ki, bu da kəsirli ölkənin sənayelərinə zərər verə bilər. Bu, tariflərin tətbiqi və ya ticarət maneələri kimi cavab tədbirlərinə səbəb ola bilər.
Əmək məsrəflərindəki fərqlər: İşçi qüvvəsi xərclərinin aşağı olduğu ölkələr müəyyən malların istehsalında müqayisəli üstünlüyə malik ola bilər ki, bu da həmin ölkələrdən idxalın axınına səbəb ola bilər. Bu, daha yüksək xərc tələb edən ölkələrin sənayelərində iş itkilərinə və əmək haqqı təzyiqlərinə səbəb ola bilər ki, bu da proteksionist əhval-ruhiyyə və ticarət münaqişələrinə səbəb ola bilər. Xarici rəqiblər üçün iş yerlərinin itirilməsi ticarətin məhdudlaşdırılması tələbləri ilə nəticələnə bilər.
Subsidiyalar və dövlət müəssisələri: Hökumətin yerli sənaye və ya dövlət müəssisələrinə verdiyi subsidiyalar rəqabəti təhrif edə və qeyri-bərabər rəqabət şəraiti yarada bilər. Bir ölkədəki sənayelər əhəmiyyətli subsidiyalar aldıqda, onlar qlobal bazarları ucuz məhsullarla doldura bilər ki, bu da haqsız rəqabət və ticarət münaqişələri ilə bağlı şikayətlərə səbəb olur.
Texnoloji uyğunsuzluqlar: Texnoloji irəliləyişlər ölkələr arasında fərq yarada bilər və ticarət münaqişələrinə səbəb ola bilər. Əgər bir ölkə texnoloji üstünlüyə görə müəyyən yüksək dəyərli sənayelərdə üstünlük təşkil edərsə, bu, iqtisadi asılılıq və milli təhlükəsizlik riskləri ilə bağlı narahatlıqlarla nəticələnə bilər. Bu, texnoloji transferlərə, investisiyaların yoxlanılmasına və ya ixraca nəzarətin məhdudlaşdırılması çağırışlarına səbəb ola bilər.
Valyuta məzənnəsi manipulyasiyası: Beynəlxalq ticarətdə ədalətsiz üstünlük əldə etmək üçün valyuta məzənnələrini manipulyasiya edən ölkələr balanssızlıqlara və ticarət münaqişələrinə səbəb ola bilər. Daha zəif valyuta ixracı ucuzlaşdırır, idxalı isə bahalaşdırır, manipulyasiya edən ölkəyə rəqabət üstünlüyü verir. Bu, valyuta manipulyasiyası ittihamları və ticarətin məhdudlaşdırılması çağırışları ilə nəticələnə bilər.
Bu iqtisadi balanssızlıqları aradan qaldırmaq və ticarət münaqişələrini yumşaltmaq üçün ölkələr qaydalar yaratmaq və mübahisələri həll etmək üçün tez-tez danışıqlara, ticarət sazişlərinə və Ümumdünya Ticarət Təşkilatı (ÜTT) kimi beynəlxalq qurumlara müraciət edirlər. Bununla belə, balanssızlığın miqyası və müvafiq siyasət reaksiyaları ilə bağlı fikir ayrılıqları davam edə bilər ki, bu da davam edən ticarət münaqişələrinə və xalqlar arasında gərginliyə səbəb olur.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
