Böyük ölkələrlə müqayisədə bu təsirlər çox vaxt SIDS-də daha aydın və şiddətlidir. İqlim dəyişikliyinin kiçik ada dövlətlərinə təsir etdiyi bəzi əsas yollar bunlardır:
Yüksələn dəniz səviyyələri: Kiçik ada dövlətləri dəniz səviyyəsinin yüksəlməsinə xüsusilə həssasdır. Qlobal temperatur artdıqca, qütb buzlaqları əriyir və dəniz suyunun termal genişlənməsi baş verir, dəniz səviyyəsi yüksəlir. Bu, bəzi alçaq SİDS-lərin mövcudluğunu təhdid edir, çünki bu, sahil eroziyasına, şirin su mənbələrinə duzlu suların daxil olmasına və tufanlar zamanı daşqınların artmasına səbəb ola bilər.
Artan fırtına intensivliyi: İqlim dəyişikliyi tropik fırtınaların və qasırğaların intensivləşməsi ilə əlaqələndirilir. SİDS bu ekstremal hava hadisələrinə daha çox məruz qalır ki, bu da infrastruktura ciddi ziyan vurması, insanların həyatını itirməsi və iqtisadiyyatların pozulması ilə nəticələnə bilər.
Biomüxtəlifliyin itirilməsi: Bir çox SIDS biomüxtəlifliklə zəngindir və qidalanma və turizm üçün təbii ekosistemlərinə arxalanır. İqlim dəyişikliyi bu ekosistemləri okeanların turşulaşması, mərcanların ağardılması və yaşayış yerlərinin itirilməsi kimi amillərlə poza bilər, balıqçılıq və turizm sənayesinə təsir göstərir.
Su qıtlığı: İqlim dəyişikliyi SİDS-də su qıtlığını artıra bilər. Dəyişən yağıntılar, daha uzun sürən quraqlıqlar və yüksək temperatur səbəbindən buxarlanmanın artması həm içməli su təchizatına, həm də kənd təsərrüfatına təsir edərək su ehtiyatlarını gərginləşdirə bilər.
Ərzaq Təhlükəsizliyi: Kənd təsərrüfatı çox vaxt SİDS-də əsas dolanışıq mənbəyi və qida istehsalıdır. İqlim dəyişikliyi məhsul nümunələrini poza, torpağın deqradasiyasına səbəb ola bilər və qasırğalar kimi ekstremal hava hadisələrinin tezliyini artıra bilər ki, bu da məhsulları məhv edə və ərzaq təhlükəsizliyini azalda bilər.
Sağlamlığa təsirlər: İqlim dəyişikliyi SIDS-də sağlamlıq problemlərini kəskinləşdirə bilər. Artan temperatur istiliklə əlaqəli xəstəliklərə səbəb ola bilər, xəstəlik nümunələrinin dəyişdirilməsi isə malyariya və dang qızdırması kimi vektor yoluxucu xəstəliklərin yayılmasına səbəb ola bilər. Ekstremal hava hadisələri səhiyyə infrastrukturunu da poza bilər.
İqtisadi Zəiflik: Bir çox SİDS-in iqtisadiyyatı turizm, kənd təsərrüfatı və balıqçılıq kimi iqlim dəyişikliyinə həssas olan sektorlardan çox asılıdır. Bu sektorlardakı pozuntular iqtisadi qeyri-sabitliyə və xarici yardımdan asılılığın artmasına səbəb ola bilər.
Miqrasiya və yerdəyişmə: İqlim dəyişikliyinin təsirləri gücləndikcə, bəzi SİDS dəniz səviyyəsinin qalxması və yaşayış şəraitinin pisləşməsi səbəbindən məcburi miqrasiya və yerdəyişmə ehtimalı ilə üzləşə bilər. Bu, qəbul edilən ərazilərdə resursları və infrastrukturu gərginləşdirə və sosial və siyasi problemlərə gətirib çıxara bilər.
Bu problemləri həll etmək üçün kiçik ada dövlətləri beynəlxalq iqlim danışıqlarında fəal iştirak etmiş və iqlim dəyişikliyini yumşaltmaq və uyğunlaşma səylərinə dəstək vermək üçün daha iddialı qlobal fəaliyyətin tərəfdarı olmuşlar. Onlar davamlılıq yaratmaq və dəyişən iqlimə uyğunlaşmaq üçün istixana qazları emissiyalarının azaldılması və maliyyə və texniki yardımın təmin edilməsinin vacibliyini vurğulayırlar.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
