İnsanın klonlaşdırılması, aseksual çoxalma yolu ilə mövcud insanın genetik cəhətdən eyni surətinin yaradılmasına aiddir. İnsan klonlaşdırmasının iki əsas üsulu var: reproduktiv klonlaşdırma və terapevtik klonlaşdırma.
Reproduktiv klonlaşdırma: Bu, tam hüquqlu insana çevrilməsinə imkan vermək məqsədi ilə klonlaşdırılmış embrionun yaradılmasını, mahiyyətcə, donor fərdin genetik cəhətdən eyni əkizini istehsal etməyi nəzərdə tutur.
Terapevtik klonlaşdırma: Somatik hüceyrə nüvə transferi olaraq da bilinən bu üsul, müxtəlif xəstəliklər və xəsarətləri müalicə etmək üçün istifadə edilə bilən kök hüceyrələri toplamaq məqsədi ilə tibbi tədqiqat məqsədləri üçün klonlaşdırılmış embrionlar yaratmağı hədəfləyir.
İnsanın klonlaşdırılması ilə bağlı əxlaqi mübahisə bir neçə əsas arqument ətrafında cərəyan edir:
İnsan ləyaqəti və fərdilik: Tənqidçilər insanın klonlaşdırılmasının hər bir fərdin unikallığına və ləyaqətinə xələl gətirdiyini iddia edirlər. Onlar inanırlar ki, başqa bir insanın genetik olaraq eyni nüsxəsi olmaq fərdilik və şəxsiyyət hisslərinin azalmasına səbəb ola bilər.
Təbiətlə oynamaq: İnsanın klonlaşdırılmasına qarşı bəzi etik etirazlar insanların təbii çoxalma prosesinə müdaxilə etməməli olduğu inancına əsaslanır. Klonlaşdırma, xüsusən də reproduktiv klonlaşdırma “Tanrı” oynamaq və həyatın təbii axarına müdaxilə kimi qiymətləndirilir.
Sağlamlıq və təhlükəsizlik riskləri: Klonlanmış heyvanların müxtəlif sağlamlıq problemlərindən əziyyət çəkdiyi göstərilmişdir və qorxu klonlanmış insanların da oxşar problemlərlə üzləşə biləcəyindən ibarətdir. Klonlanmış şəxslərdə fiziki anormallıqlar, qısaldılmış ömürlər və digər tibbi ağırlaşmalar potensialı ilə bağlı narahatlıqlar mövcuddur.
İstismar və əmtəələşdirmə: İnsanın klonlaşdırılmasının kommersiya məqsədləri üçün istifadə oluna biləcəyi ilə bağlı narahatlıqlar var ki, bu da klonlanmış fərdlər üçün bazara və ya qeyri-bərabərliyi və ayrı-seçkiliyi davam etdirən xüsusi xüsusiyyətlərə malik “dizayner körpələr” üçün təkan verir.
Razılıq və muxtariyyət: İnsanın klonlaşdırılması klonlanmış şəxsin razılığı və muxtariyyəti ilə bağlı suallar doğurur. Klonlanmış uşaq genetik olaraq donorla eyni olacağı üçün, xüsusilə klonlaşdırma onların razılığı olmadan həyata keçirilərsə, onların muxtariyyəti əhəmiyyətli dərəcədə təsirlənə və ya təhlükə altına düşə bilər.
Sosial və psixoloji təsirlər: Klonlaşdırılmış fərdlər unikal mənşəyinə görə cəmiyyətdə damğalanma və ya təzyiqlə üzləşə bilər. Onlar genetik olaraq başqası ilə eyni olduqlarını bilə-bilə, şəxsiyyət problemləri və öz mənlik hissini formalaşdırmaqda çətinliklərlə üzləşə bilərlər.
Qeyd etmək vacibdir ki, insan klonlamasının hüquqi statusu müxtəlif ölkələrdə və bölgələrdə dəyişir. Bir çox ölkədə yuxarıda qeyd olunan narahatlıqlara görə insan reproduktiv klonlamasını açıq şəkildə qadağan edən qanunlar var. Bununla belə, bəzi ölkələr ciddi qaydalara əsasən tədqiqat məqsədləri üçün terapevtik klonlamaya icazə verə bilər.
İnsanın klonlaşdırılması ətrafında etik müzakirələr davam edir və bu, həm potensial faydaların, həm də fərdlər və bütövlükdə cəmiyyət üçün risklərin diqqətlə nəzərdən keçirilməsini tələb edir. Texnologiya və elmi anlayış irəlilədikcə, insan klonlamasının etik nəticələrini yenidən nəzərdən keçirmək və yenidən qiymətləndirmək getdikcə daha vacib olur.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
