İnsan hüquqları universal, bölünməz və ayrılmazdır, yəni milliyyətindən, etnik mənsubiyyətindən, cinsindən, dinindən və ya hər hansı digər xüsusiyyətindən asılı olmayaraq bütün fərdlərə şamil edilir.
İnsan Hüquqlarının Tanınması:
İnsan hüquqları müxtəlif beynəlxalq və regional sənədlər vasitəsilə tanınır. Onların arasında ən görkəmlisi 1948-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası tərəfindən qəbul edilmiş Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsidir (İHB). azadlıq və təhlükəsizlik; fikir, ifadə və din azadlığı; təhsil, səhiyyə və adekvat həyat səviyyəsi hüququ.
İnsan Hüquqlarının Müdafiəsi:
İnsan hüquqlarının müdafiəsi fərdlərin ayrı-seçkilik, təqib və ya sui-istifadə qorxusu olmadan öz hüquqlarından istifadə edə bilməsini təmin etməkdən ibarətdir. Hökumətlər fərdləri pozuntulardan qoruyan qanunların qəbulu və icrası, insan hüquqlarının pozulması hallarının aradan qaldırılması üçün institutlar və mexanizmlər yaratmaqla insan hüquqlarının qorunmasında mühüm rol oynayır. Milli səylərə əlavə olaraq, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi və İnsan Hüquqları üzrə Amerikalararası Komissiya kimi beynəlxalq və regional orqanlar qlobal və regional səviyyədə insan hüquqlarının müdafiəsi və təşviqi istiqamətində çalışırlar.
İnsan Hüquqlarının Əsas Prinsipləri:
Universallıq: İnsan hüquqları mənşəyindən və statusundan asılı olmayaraq bütün fərdlərə şamil edilir. Heç kəs irqinə, dininə, cinsinə, cinsi oriyentasiyasına və ya hər hansı digər xüsusiyyətinə görə hüquqlarından məhrum edilməməlidir.
Bərabərlik və ayrı-seçkiliyin olmaması: Bütün fərdlərə bərabər və ayrı-seçkilik edilmədən yanaşılmalıdır. Ayrı-seçkilik insan hüquqlarını pozur və sosial ədalətsizliyi davam etdirir.
Ayrılmazlıq: İnsan hüquqları əlindən alına və ya təslim edilə bilməz. Onlar öz insanlıqlarına görə hər bir insana xasdır və onları itirmək və ya ləğv etmək olmaz.
Hesabatlılıq: Hökumətlər, qurumlar və fərdlər insan hüquqlarının pozulmasına görə cavabdeh olmalıdırlar. Effektiv hüquqi müdafiə vasitələri və ədalət mühakiməsinə çıxış insan hüquqlarının pozulması qurbanları üçün vacibdir.
İştirak: Fərdlərin həyatlarına və icmalarına təsir edən qərarlarda iştirak etmək hüququ var. İnklüziv və iştirakçı proseslər insan haqlarını və demokratik idarəçiliyi təşviq edir.
Proqressiv həyata keçirmə: Bütün insan hüquqlarına xas olsa da və dərhal onlara hörmət edilməli olsa da, iqtisadi və sosial hüquqlar kimi bəzi hüquqlar mövcud resurslara əsaslanaraq mütərəqqi həyata keçirilməsini tələb edə bilər. Lakin bu, onların yerinə yetirilməsini gecikdirmək və ya laqeyd yanaşmaq üçün bəhanə kimi istifadə edilməməlidir.
İnsan hüquqlarının təşviqi və müdafiəsi hökumətlərdən, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarından və fərdlərdən davamlı səylər tələb edir. Təhsil, maarifləndirmə və təbliğat insan hüquqlarına hörmət mədəniyyətinin inkişaf etdirilməsində, ayrı-seçkiliklə mübarizədə və bütün insanların ləyaqətinin və rifahının təmin edilməsində mühüm rol oynayır.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
