türk pianoçu. Musiqiyə marağı iki yaşında başlayan İdil Biret dörd yaşında Baxın prelüdlərini ifa etməyə başlayıb. İlk dərslərini Mithat Fenmendən alıb. 1948-ci ildə hələ yeddi yaşında ikən ikinci prezident İsmət İnönü Biretin xaricdə təhsil ehtiyacını ödəmək üçün Türkiyə Böyük Millət Məclisinə təklif təqdim etdi. Bu təklif nəticəsində İdil Biret üçün xüsusi olaraq qəbul edilən qanun “Möcüzəli Uşaqlar Qanunu” kimi tanınır. Bu qanun çərçivəsində təhsili üçün ailəsi ilə birlikdə Paris Konservatoriyasına göndərilən Biret 20-ci əsrin mühüm pedaqoqlarından olan Nadia Bulanqerdən dərs alır. Səkkiz yaşında Paris Radiosunda ilk konsertini verdi. Fransız pianoçu Alfred Kortodan dərs alıb. Ömrü boyu İdil Biretdən “ən dəyərli şagirdim” deyən müəllimi, alman pianoçu Vilhelm Kempff onunla ömürlük musiqi münasibəti saxladı. 11 yaşında Biret Parisdəki Yelisey Teatrında Kempff və Motsartın iki piano üçün konsertini ifa etdi. O, vaxtaşırı Kempffin Positanoda verdiyi ustad dərslərində iştirak edirdi. O, Kempffin 90 illik yubileyi üçün təşkil olunan konsertdə çıxış edib.
Paris Milli Konservatoriyasını piano, müşayiət və kamera musiqisi üzrə bitirəndə Biret 15 yaşında idi. O, 16 yaşından dünyanın müxtəlif səhnələrində çıxış edib. İlk konsertini 21 yaşında ABŞ-da Erich Leinsdorfun rəhbərliyi altında Boston Filarmonik Orkestri ilə Rachmaninoffun Üçüncü Piano Konserti ilə ifa etdi. O, ilk Rusiya turnesini pianoçu Emil Gilesin çağırışı ilə edib və bu ölkədə böyük uğur qazanıb. Bu illər ərzində o, bu ölkədə yüzə yaxın konsert verib. Biret beş qitəni əhatə edən konsertlərdə Atzmon, Copland, Kempe, Keilberth, Sargent, Monteux, Fournat, Leinsdorf, Pritchard, Scherchen, Rozhdestvensky, Mackerras kimi məşhur dirijorlarla çıxış etdi; Monreal, Berlin, Monpelye, Nohant, Royan, Dubrovnik, Afina, Ankara və İstanbulda keçirilən festivallarda iştirak edib. Boston Simfoniyası, Orchester National de France, Orchester Suisse Romande, London Simfoniyası, Leninqrad Filarmoniyası, Leipzig Gewandhaus, Drezden Staatcapelle, Tokio Filarmoniyası, Sidney Simfoniyası və Prezident Simfoniyasının müşayiəti ilə dünyanın hər yerində konsertlər verdi.
Queen Elisabeth (Belçika), Van Cliburn (ABŞ), Busoni (İtaliya), Liszt (Almaniya) kimi bir çox beynəlxalq fortepiano müsabiqələrində münsiflər heyətinin üzvü olan İdil Biretin aldığı mükafatlar arasında “Lili-Boulanger” (Boston), “Harriet Cohen/Dinu” Lipatti” (London), Polşa hökumətinin “mədəni xidmətləri” və Fransa hökumətinin “Chevalier de I’Ordre National de Merite” medalları. İdil Biret 1971-ci ildən dövlət artistidir.
Həlimə Əliyeva
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
