Xiongnular müasir Monqolustanın çöllərindən yaranıblar və mahir atçılıq və hərbi şücaətləri ilə tanınırdılar. Onlar indiki Monqolustan, Çin, Qazaxıstan və Sibirin hissələrini əhatə edən böyük bir əraziyə təsir göstərərək, Avrasiya Çölü boyunca uzanan böyük bir imperiya yaratdılar.
Başçılarının rəhbərliyi altında Xiongnu mərkəzləşdirilmiş siyasi sistem qurdu və mürəkkəb hərbi strategiyalar hazırladı. Onlar tez-tez Çindəki Han sülaləsi də daxil olmaqla, məskunlaşmış sivilizasiyalara basqın edir, xərac götürür və onları diplomatik münasibətlərə məcbur edirdilər. Xiongnu həm də mühüm ticarət yollarına nəzarət edirdi ki, bu da onlara ticarət və vergi yolu ilə sərvət toplamağa imkan verirdi.
Onların hərbi gücü və Han sülaləsinin şimal sərhədlərində daimi təzyiqləri müdafiə tədbiri kimi Böyük Çin səddinin tikintisinə səbəb oldu. Han sülaləsi hərbi kampaniyalar, danışıqlar və nikahların birləşməsi yolu ilə Xiongnuları sakitləşdirməyə çalışdı. Eramızdan əvvəl 60-cı ildə Han sülaləsi ilə Xiongnu arasında diplomatik nikah ittifaqı yarandı və bu, iki güc arasında müvəqqəti sülh gətirdi.
Zamanla daxili qarşıdurmalar və xarici təzyiqlər Xiongnu konfederasiyasını zəiflətdi. Eramızın 1-ci əsrində Xiongnu imperiyası parçalanmağa başladı və Xiongnu daha kiçik qruplara parçalandı. Bəzi Xionqnu tayfaları qonşu mədəniyyətlərə assimilyasiya olundu, digərləri isə müxtəlif bölgələrə köç etdi.
Xiongnu irsi Orta Asiya tarixində əhəmiyyətlidir. Onlar regionun siyasi mənzərəsinin formalaşmasında həlledici rol oynadılar və Çin kimi məskunlaşmış sivilizasiyalarla qarşılıqlı əlaqələri mədəni mübadilə və ticarətə dərin təsir göstərdi. Xionnular Orta Asiyada türk xalqlarının sonrakı köçlərinə də təsir göstərmiş və bölgənin tarixində əbədi iz qoymuşlar.
Aris Məmmədov
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
