Bu hadisələr iqtisadiyyat və onun əhalisi üçün ağır nəticələrə səbəb ola bilər.
Hiperinflyasiya inflyasiya dərəcəsi nəzarətdən çıxdıqda baş verir, adətən ayda
yüzlərlə və hətta minlərlə faiz astronomik səviyyələrə çatır. Bu, pulun alıcılıq
qabiliyyətinin kəskin aşınmasına gətirib çıxarır və iqtisadi sabitliyi pozur. Hiperinflyasiya
tez-tez pul kütləsinin həddindən artıq artımı, böyük fiskal kəsir, valyutaya inamın
itirilməsi və ya siyasi və iqtisadi böhranlar kimi amillərlə baş verir.
Valyuta qeyri-sabitliyi, əksinə, valyutanın dəyərinin dəyişkən və qeyri-müəyyən olduğu
vəziyyətlərin daha geniş spektrini əhatə edir. Bu qeyri-sabitlik müxtəlif amillər, o cümlədən
iqtisadi disbalans, spekulyasiya, siyasi qeyri-sabitlik, xarici şoklar və ya qeyri-adekvat pul
siyasəti nəticəsində yarana bilər. Valyuta qeyri-sabit olduqda, digər valyutalara nisbətən
dəyərdə əhəmiyyətli dalğalanmalar baş verə bilər ki, bu da biznes və fiziki şəxslər üçün
iqtisadi əməliyyatları effektiv şəkildə planlaşdırmaq və aparmaqda çətinlik yaradır.
Həm hiperinflyasiya, həm də valyuta qeyri-sabitliyi iqtisadiyyata mənfi təsir göstərir. Əsas
nəticələrdən bəziləri bunlardır:
Alıcılıq qabiliyyətinin itirilməsi: Qiymətlər yüksəldikcə pulun real dəyəri sürətlə aşağı düşür,
bu da insanların əsas tələbat mallarını almaq imkanını çətinləşdirir.
İnvestisiya və iqtisadi artımın zəifləməsi: Hiperinflyasiya və valyuta qeyri-sabitliyi daxili və
xarici investisiyaları çəkindirir, çünki qeyri-müəyyənlik iqtisadiyyata inamı sarsıdır. Bu, kapitalın
azalmasına, məhsuldarlığın azalmasına və iqtisadi artımın yavaşlamasına səbəb ola bilər.
Sərvətin yenidən bölüşdürülməsi: Hiperinflyasiya tez-tez qeyri-mütənasib şəkildə inflyasiyadan
qoruya biləcək aktivlərə çıxışı olmayan aşağı gəlirli şəxslərə təsir göstərir. Maliyyə aktivlərinin,
əmanətlərin və pensiyaların dəyəri sürətlə azaldıqca sərvət fərqləri artmağa meyllidir.
Biznes əməliyyatlarının pozulması: Şirkətlər artan xərclərə uyğunlaşmaq üçün qiymətləri kifayət
qədər tez tənzimləmək üçün mübarizə aparır, bu da maliyyə çətinliyinə, istehsalın azalmasına və
hətta biznesin bağlanmasına səbəb olur. Bu da öz növbəsində işsizlik və iqtisadi qeyri-sabitliklə nəticələnir.
Beynəlxalq ticarət problemləri: Valyuta qeyri-sabitliyi valyuta məzənnələrində qeyri-müəyyənlik
yaradaraq beynəlxalq ticarətə mane ola bilər. Bu, ticarət həcminə və iqtisadi inteqrasiyaya təsir edərək,
biznesin ixrac və idxalını planlaşdırmağı və qiymətlərini təyin etməyi çətinləşdirir.
Hiperinflyasiya və valyuta qeyri-sabitliyini aradan qaldırmaq üçün ölkələr adətən büdcə kəsirlərinin
azaldılması, düzgün pul siyasətinin qəbul edilməsi, etimadın möhkəmləndirilməsi tədbirlərinin təşviqi və
əsas iqtisadi disbalansı aradan qaldırmaq üçün struktur islahatlarının həyata keçirilməsi kimi fiskal və
monetar tədbirlərin kombinasiyasını həyata keçirməlidir. Bundan əlavə, beynəlxalq maliyyə dəstəyi və
texniki ekspertiza kimi xarici yardım axtarmaq da iqtisadiyyatın sabitləşdirilməsində və valyutaya inamın
bərpasında mühüm rol oynaya bilər.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
