Musiqinin işlənməsi bir çox beyin bölgələrinin ahəngdar şəkildə birlikdə işləməsini əhatə edir və beyində gizli simfoniya kimi təsvir edilə bilən bir şey yaradır. Beynin incəlikləri haqqında anlayışımız hələ də inkişaf etsə də, araşdırmalar beynimizin musiqini necə emal etdiyinə dair qiymətli fikirlər təmin etmişdir.
Eşitmə emalı: Musiqi qulaqlar tərəfindən tutulan və eşitmə qabığına gedən elektrik siqnallarına çevrilən səs dalğaları ilə başlayır. Temporal loblarda yerləşən bu ilkin eşitmə bölgəsi musiqinin ton, ritm və tembr kimi əsas aspektlərinin işlənməsində əsas rol oynayır.
Emosional və Mükafat Sistemləri: Musiqi emosiyaları oyatmaq və dinləyicilərdə xoş reaksiyaya səbəb olmaq üçün unikal qabiliyyətə malikdir. Limbik sistem, xüsusən də amigdala və nüvə nüvəsi emosiyaların və həzzin emalında iştirak edir. Bu, musiqinin niyə güclü emosional reaksiyalara səbəb ola biləcəyini və hətta həzz və mükafatla əlaqəli bir nörotransmitter olan dopaminin sərbəst buraxılmasına səbəb ola biləcəyini izah edir.
Nümunənin tanınması: Beyin nümunələri tanımaqda ustadır və bu bacarıq musiqini başa düşmək və qiymətləndirmək üçün çox vacibdir. Beynin müxtəlif bölgələri, o cümlədən prefrontal korteks və parietal loblar melodiyaları, ritmləri və harmoniyaları tanımağa kömək edir, eşitdiyimiz musiqini qabaqcadan görməyə və anlamağa imkan verir.
Yaddaş və Assosiasiya: Musiqi tez-tez xatirələr və xüsusi hadisələr, yerlər və ya duyğularla əlaqə yaradır. Yaddaşın formalaşması üçün vacib bir bölgə olan hipokampus bu assosiasiyaların yaradılmasında və musiqinin şəxsi təcrübələrimizlə əlaqələndirilməsində rol oynayır.
Motor koordinasiyası: Biz musiqi dinlədiyimiz zaman bu, təbii olaraq ayaqlarımıza toxunmaq və ya ritmə uyğun olaraq başımızı tərpətmək kimi hərəkətlərə səbəb ola bilər. Bu proses motor koordinasiyasından məsul olan beyincik və motor korteksini əhatə edir.
Dilin işlənməsi: Musiqi və dil beyin tərəfindən necə işləndiyinə dair bəzi oxşarlıqları bölüşür. Ənənəvi olaraq dil emalı ilə əlaqəli olan Broca ərazisi və Wernicke ərazisi kimi sahələr də musiqinin strukturunu və mənasını anlamaqda iştirak edir.
Çarpaz Yarımkürə Əlaqəsi: Musiqi işlənərkən beynin sağ və sol yarımkürələri geniş şəkildə əlaqə qurur. Məsələn, sol yarımkürə tez-tez dil və analitik emal ilə əlaqəli aspektləri idarə edir, sağ yarımkürə isə emosional ifadə və məkan emal ilə məşğul olur. Musiqi bu funksiyaları birləşdirir, iki yarımkürə arasında ünsiyyəti gücləndirir.
Mütəxəssis musiqiçiliyi: Peşəkar musiqiçilərdə musiqinin işlənməsi hər iki yarımkürədə daha çox paylanmağa meyllidir və əlavə beyin bölgələrini əhatə edir. Təlim və təcrübə beyində struktur və funksional dəyişikliklərə səbəb ola bilər, musiqi qabiliyyətini artırır.
Qeyd etmək lazımdır ki, musiqinin işlənməsi musiqi hazırlığı, mədəni mənşəy və şəxsi üstünlüklər kimi amillərə görə fərdlər arasında dəyişə bilər. Bundan əlavə, beynin musiqiyə reaksiyası əhval-ruhiyyə, kontekst və digər xarici amillərdən təsirlənə bilər.
Neyrologiya sahəsində araşdırmalar davam etdikcə, musiqinin sehrini hiss etdikcə və qiymətləndirdikcə beynimizdəki gizli simfoniyanın incəlikləri haqqında daha çox məlumat əldə edəcəyik.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
