Son illərdə “Emosional zəka” daha çox önəm verilən və müzakirə edilən bir anlayışa çevrilib. Bunun səbəbi odur ki, həyatda uğur və xoşbəxtlik əldə etmək üçün EQ ilə yanaşı müəyyən IQ səviyyəsinə də sahib olmaq zərurəti indi mübahisəsiz olaraq qəbul edilir. Araşdırmalara görə, yüksək emosional zəkaya malik olan fərdlər ailəsində və sosial çevrələrində yaxşı münasibətlər qura bilən, uğura daha asan nail ola bilən, daha çox istehsal edən və karyeralarında daha sürətli yüksələn şəxslərdir.
Emosional intellekt fərdlərə öz duyğularını anlamağa, empatiya qurmağa, motivasiyanı artırmağa və özünə inam hissini inkişaf etdirməyə imkan verən bir anlayışdır. Buna görə də emosional zəkanın inkişafına verilən əhəmiyyət gündən-günə artır.
Emosional intellekt; Bu, öz duyğularını başa düşmək, başqalarının hissləri ilə empati qurmaq və onların duyğularını həyatını zənginləşdirən şəkildə tənzimləmək bacarığıdır. Müvafiq olaraq, fərdin həyatda uğuru öz duyğularını tarazlaşdırmaq və idarə etmək uğurundan asılıdır. EQ qısaca beş alt bölmədə təsvir edilmişdir.
Özünü Tanıma (Özünü Tanıma)
Özünü dərk etmək fərdin əhval-ruhiyyəsindən və bu əhval-ruhiyyə haqqında düşüncələrindən xəbərdar olmaqdır. Özünü dərk edən fərd öz emosional həyatı haqqında müəyyən bir anlayışa malikdir.
Avtonom, öz hüdudlarından əmin, həyata pozitiv gözlə baxa bilən, pis əhval-ruhiyyədə olsa belə, bundan narahat olmayan, qısa zamanda bu vəziyyətdən qurtula bilən bir quruluşa malikdir.
Şəxsi bütövlük anlayışı özünüdərkin qalası adlanır.
Duyguları Yönetebilme (Özdenetim)
Bunun anlamı bireylerin ne tutkularının kölesi olmaları ne de duygularını bastırmalarıdır. Yani duyguları dengeli ve uyumlu biçimde ortaya koyabilmektir. Özdenetim, duyguları yapılan işi engellemek yerine kolaylaştıracak şekilde idare etmek, vicdanlı olmak ve hedeflere ulaşmak için bir zevkin tatminini erteleyebilmektir.
Motivasyon
Bireyin kendini motive edebilmesi dışarıdan yapılan bir etkinin ürünü değil, yapabileceğine inanç ve başarma isteği ile kendi içinde yarattığı doğal bir güdüdür. Birey içindeki başarı güdüsünü ortaya çıkarabilir, olumlu düşünebilir, insiyatif kullanabilir ve sorumluluk alabilirse yani olumlu duygularını harekete geçirebilirse içsel motivasyonunu sağlayabilecektir.
Başkalarının Duygularını Anlayabilme
Kişinin karşısındaki bireylerin duygu ve düşüncelerini sözlü veya sözsüz iletişimle anlayabilme, ihtiyacı olan kişilere duygusal anlamda destek olabilme ve başkalarının duyguları/davranışları arasındaki bağlantıyı kurabilme becerisidir. Empati becerisine sahip bireyler, başkalarının bakış açılarını kavrayabilen iyi bir dinleyici olmanın yanı sıra, dile getirilemeyen duyguları da sezebilen, ne zaman, nerede ve ne kadar konuşmaları gerektiğini bilen ve kendilerini başkalarının yerine koyarak onları anlayabilen bireylerdir.
Sosyal Beceriler
Sosial bacarıqlar fərdlərin qarşılıqlı münasibətlərini effektiv idarə etmək bacarığı kimi müəyyən edilə bilər. Bu, müəyyən mənada, digər emosional zəka qabiliyyətlərinin nəticəsidir. Çünki öz hiss və düşüncələrini bilən və başqalarının hisslərini də anlaya bilən fərdlər insan münasibətlərində uğurlu və təsirli olarlar.
Yüksək sosial bacarıqlara malik olan insanlar ətrafdakı insanlarla asanlıqla əlaqə qura bilir, onların reaksiyalarını və hisslərini ağıllı oxuyur, onlara rəhbərlik edir və yaranan mübahisələrin öhdəsindən gələ bilirlər.
Təbii ki, insanlar bu beş sahədə qabiliyyətlərinə görə fərqlənirlər. Məsələn, bəzilərimiz öz narahatlıqlarımızı asanlıqla sakitləşdirə bilsək də, başqalarının narahatlığını sakitləşdirməkdə çox bacarıqsız ola bilərik. Sinir sistemimiz, şübhəsiz ki, qabiliyyət səviyyəmizin əsasını təşkil edir, lakin beyin qeyri-adi çeviklik və daim öyrənən bir orqandır. Emosional bacarıqların pozulması kompensasiya edilə bilər. Emosional intellekt bacarıqlarının 50%-i anadangəlmə olsa da, öyrənilə bilən bacarıqlardır.
Həlimə Əliyeva