Elmdə bəşəriyyətə dərin təsir göstərmiş əsas qələbələrdən bəziləri bunlardır:
Heliosentrizm (Kopernik, 1543):
Nikolay Kopernik Yerin və digər planetlərin Günəş ətrafında fırlandığını irəli sürərək, heliosentrik modeli təklif etdi. Bu konsepsiya günəş sistemi haqqında anlayışımızda inqilab etdi və müasir astronomiyanın əsasını qoydu.
Universal Cazibə Qanunu (Nyuton, 1687):
Ser İsaak Nyuton cazibə qüvvəsini və onun göy cisimlərinə təsirini izah edən universal cazibə qanununu tərtib etdi. Bu qanun gələcək əsrlər boyu fizikanı formalaşdıran həm yer, həm də göy hərəkəti üçün vahid izahat verdi.
Mikroorqanizmlərin kəşfi (Leeuwenhoek, 1674):
Antoni van Levenhukun mikroskop ixtirası ona ilk dəfə olaraq mikroorqanizmləri müşahidə etməyə və təsvir etməyə imkan verdi. Bu kəşf mikrobiologiya və mikrob nəzəriyyəsi sahələrinin əsasını qoydu.
Təkamül nəzəriyyəsi (Darvin, 1859):
Çarlz Darvinin “Növlərin mənşəyi haqqında” əsəri təbii seçmə yolu ilə təkamül nəzəriyyəsini təqdim etdi. Bu konsepsiya növlərin mənşəyi ilə bağlı ənənəvi baxışlara meydan oxuyaraq, kiçik, sərfəli variasiyaların tədricən toplanması ilə növlərin zamanla necə təkamül etdiyini izah edirdi.
Elektromaqnit nəzəriyyəsi (Maxwell, 1864):
Ceyms Klerk Maksvellin tənlikləri elektrik və maqnetizm nəzəriyyələrini birləşdirərək onların vahid qüvvənin – elektromaqnetizmin müxtəlif aspektləri olduğunu nümayiş etdirdi. Bu iş radio kimi texnologiyaların inkişafına yol açdı və müasir fizikanın nəzəri əsasını qoydu.
Nisbilik nəzəriyyəsi (Einstein, 1905 və 1915):
Albert Eynşteynin xüsusi və ümumi nisbilik nəzəriyyələri məkan, zaman və cazibə anlayışımızda inqilab etdi. Bu nəzəriyyələr Nyuton mexanikasına meydan oxuyan və GPS kimi texnoloji inkişaflara səbəb olan fizika üçün yeni bir çərçivə təmin etdi.
Kvant mexanikası (Planck, Einstein, Bohr, 1900s):
Maks Plank, Albert Eynşteyn, Nils Bor və başqaları kvant mexanikasının inkişafına töhfə vermişlər. Bu nəzəriyyə klassik fizikaya meydan oxuyan və müasir elektronika və hesablamaların əsasını qoyan ən kiçik miqyasda hissəciklərin davranışını təsvir edir.
DNT strukturunun kəşfi (Watson və Crick, 1953):
James Watson və Francis Crick, genetik məlumat daşıyan molekul olan DNT-nin ikiqat sarmal quruluşunu aydınlaşdırdılar. Bu kəşf genetika və molekulyar biologiyada inqilab etdi, irsiyyət haqqında anlayışlar təmin etdi və gen terapiyası kimi irəliləyişlərə yol açdı.
Aya eniş (Apollon 11, 1969):
Apollo 11 missiyası insanın Aya ilk enişini qeyd etdi. Neil Armstronqun məşhur sözləri, “Bu, [bir] insan üçün kiçik bir addım, bəşəriyyət üçün bir nəhəng sıçrayışdır” kosmos kəşfiyyatı və texnologiyasında böyük nailiyyətin simvolu idi.
İnsan Genomu Layihəsi (1990-2003):
İnsan Genomu Layihəsi insan DNT-sindəki bütün genləri identifikasiya edərək ardıcıllıqla bütün insan genomunun xəritəsini uğurla tərtib etdi. Bu möhtəşəm səyin tibb, genetika və insan biologiyası haqqında anlayışımız üçün geniş təsirləri oldu.
Elmdəki bu qələbələr təkcə bizim biliklərimizi genişləndirmədi, həm də bəşər tarixinin gedişatını formalaşdıran texnoloji yeniliklərə səbəb oldu. Onlar kainatın sirlərini açmaqda insan marağının, kəşfiyyatın və elmi metodun gücünü nümayiş etdirirlər.
