Bu, cinayətkarların düşüncə tərzini və motivasiyalarını anlamaqdan ibarətdir ki, hüquq-mühafizə orqanlarına şübhəliləri daraltmaq və onların araşdırmalarına diqqət yetirməkdə köməklik etmək lazımdır.
Qeyd etmək vacibdir ki, psixoloji profilləşdirmə qüsursuz bir elm deyil və onun effektivliyi ekspertlər arasında müzakirə mövzusu olmuşdur. Profilçilər tez-tez profillərini inkişaf etdirmək üçün empirik tədqiqat, cinayət davranış təhlili və psixoloji nəzəriyyələrin birləşməsindən istifadə edirlər. Onlar törədilmiş cinayətin növü, onun həyata keçirilmə üsulu, qurbanologiya və cinayət yerinin coğrafi aspektləri kimi amilləri nəzərə alırlar.
Cinayətkarların şüurunda psixoloji profilləşdirmə zamanı adətən bir neçə əsas aspekt nəzərə alınır:
Şəxsiyyət xüsusiyyətləri: Profilçilər cinayətkarın şəxsiyyətini, o cümlədən impulsivlik, aqressivlik, empatiya və təşkilat səviyyəsini anlamağa çalışırlar. Bu, onlara fərdin xarakteri və müxtəlif vəziyyətlərdə necə davrana biləcəkləri haqqında əsas anlayışı formalaşdırmağa kömək edir.
Motivasiya: Profilçilər cinayətin arxasında yatan motivləri müəyyən etməyə çalışırlar. Bu motivasiyalar maddi qazanc, qisas, cinsi həzz və ya güc və nəzarət istəyi kimi geniş şəkildə dəyişə bilər.
Koqnitiv Proseslər: Cinayətkarın məlumatı necə düşündüyünü və emal etdiyini başa düşmək onların qərar qəbul etmə və planlaşdırma prosesinə dair fikirlər verə bilər. Buraya onların intellekt səviyyəsinin, düşünmə qabiliyyətinin və potensial psixi pozğunluqların qiymətləndirilməsi daxildir.
Emosional vəziyyət: Profilçilər cinayət törətdiyi zaman cinayətkarın emosional vəziyyətini nəzərə alırlar. Emosional amillər cinayət əməli zamanı edilən hərəkətlərə və seçimlərə təsir göstərə bilər.
Modus Operandi (MO) vs. İmza: Profilçilər cinayəti törətmək üçün istifadə edilən xüsusi üsul və davranışlara istinad edən əməliyyat rejimi ilə cinayətin törədilməsi üçün zəruri olmayan cinayətin unikal və ritual aspektləri olan imza arasında fərq qoyurlar. praktik məqsədlər. İmzanın başa düşülməsi cinayətkarın psixoloji ehtiyacları və fantaziyaları haqqında anlayışlar təmin edə bilər.
Qurbanın Seçilməsi: Profilçilər, hədəfə alınmış bir nümunə və ya xüsusi tipin olub olmadığını müəyyən etmək üçün qurbanların xüsusiyyətlərini araşdırırlar. Bu, cinayətkarın üstünlükləri və qərəzləri haqqında ipucu verə bilər.
Coğrafi Mülahizələr: Profilçilər cinayətin yerinə baxa və cinayətkarın ərazi ilə tanışlığını nəzərə ala bilərlər. Bəzi cinayətkarlar yaxşı bildikləri rahatlıq zonasında fəaliyyət göstərirlər.
Yadda saxlamaq lazımdır ki, psixoloji profilləşdirmə cinayət təhqiqatında yalnız bir vasitədir və o, digər sübutlar və istintaq üsulları ilə birlikdə istifadə edilməlidir. O, dəyərli fikirlər verə bilsə də, konkret sübut və ya ənənəvi detektiv işi əvəz etmir.
Bundan əlavə, müəyyən bir növün bütün cinayətkarlarına uyğun gələn vahid “profil” yoxdur. Cinayət davranışı mürəkkəbdir və müxtəlif amillər, o cümlədən şəxsi tarix, tərbiyə və ətraf mühit şəraiti təsir edə bilər. Buna görə də, profilləşdirməyə ehtiyatla və şübhə ilə yanaşmaq lazımdır və ondan çıxarılan istənilən nəticə tənqidi təhlil və yoxlamaya məruz qalmalıdır.
Aris Məmmədov
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
