Antiazərbaycan kampaniyasının növbəti dönüşü Xruşşovun devrilməsi və Leonid Brejnevin 1964-cü ilin oktyabrında hakimiyyətə gəlməsi ilə SSRİ Kommunist Partiyasının rəhbərliyinin dəyişməsi ilə üst-üstə düşdü.
Qarşıdan gələn hadisələr Ermənistanın azərbaycanlı icmasını dərindən narahat etməyə başladı.
Brejnev və Qromıkoya məktubların birində deyilirdi: “Ermənistan indi partlayıcı ilə dolu və ilk qığılcımda uçmağa hazır olan nəhəng şara bənzəyir”. Belə məktubların müəllifləri tədbir görülməsini və baş verə biləcək hadisələrin qarşısının alınmasını xahiş edirdilər .
1965-ci ilin iyununda Azərbaycan SSR Yazıçılar İttifaqının Qarabağ bölməsinin məsul katibi B.Ulubabyan SSRİ Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinə ərizə ilə müraciət edərək DQMV-nin Ermənistan SSR-ə birləşdirilməsini tələb etmişdi.
DTK-nın respublika şöbəsi bütün bu prosesləri Azərbaycan SSR rəhbərliyinə çatdırırdı. Təxribatçıların hərəkətlərinin qarşısının alınması üçün təxirəsalınmaz addımlar atıldı: 1966-cı ildə Azərbaycanın təhlükəsizlik orqanları bir neçə qanunsuz millətçi təşkilatların üstünü açıb onlara son qoydu.
O vaxt Azərbaycan SSR DTK sədrinin müavini olmuş Azərbaycanın Prezidenti, Ümummilli Lider Heydər Əliyev sonralar belə xatırlayırdı: “Xatırlayıram ki, ya 1966-cı ildə, ya da 1967-ci ildə Moskvadan fərman göndərilmişdi. Vəli Axundov məni çağırmışdı. Kommunist Partiyasının fərmanında Axundovun (Azərbaycan Kommunist Partiyası adından) və Koçinyanın (Ermənistan Kommunist Partiyası adından) məsələni müzakirə etməsi və mərkəzi hökumətə hesabat verməsi xahiş olunurdu.Söhbət nədən gedir? Azərbaycan məsələsini həll etmək tapşırılıb… Mən ona dedim ki, bu məsələ Moskvada Brejnevlə müzakirə olunsa yaxşı olar. Ona görə də o, Moskvaya gedib Brejnevə məsələni izah etdi və sonuncu həmin fərmanı ləğv etdi”.
1980-ci illərin sonlarına qədər sovet hakimiyyəti nəzarəti saxlamağa və bu hadisələrlə bağlı məlumatların regionun hüdudlarından kənara yayılmasının və ya sovet mediasında işıqlandırılmasının qarşısını ala bildi. Kreml millətlərarası münasibətlərdə sərt yanaşmaya üstünlük verdi ki, bu da ona ermənilərlə azərbaycanlılar arasında sülhün və mehriban qonşuluğun qorunmasına kömək edirdi. Bu cür yanaşma həm də “ümumi sovet evi”ndə birgəyaşayış qaydalarını pozanların qaçılmaz cəzası ilə dəstəklənirdi. Sovet İttifaqı hamı tərəfindən tanınmış arbitr idi.
Aris Məmmədov
Vətən Naminə mətbuat xidməti
