Onlar bir-biri ilə bağlıdır və ekosistemlərin sağlamlığının və tarazlığının qorunmasında mühüm rol oynayırlar.
Biotəhlükəsizlik:
Biotəhlükəsizlik invaziv növlər, zərərvericilər, xəstəliklər və geni dəyişdirilmiş orqanizmlər (GMO) kimi zərərli orqanizmlərin introduksiya və yayılmasının qarşısını almaq, nəzarət etmək və idarə etmək üçün həyata keçirilən tədbirlərə və təcrübələrə aiddir. Bu orqanizmlər yerli ekosistemlərə, kənd təsərrüfatına və insan sağlamlığına əhəmiyyətli dərəcədə mənfi təsir göstərə bilər.
Bioloji təhlükəsizliyin əsas komponentlərinə aşağıdakılar daxildir:
a. Sərhəd nəzarəti: İnvaziv növlərin və ya xəstəliklərin daxil olmasının qarşısını almaq üçün beynəlxalq sərhədlərdə ciddi qaydalar və yoxlamaların həyata keçirilməsi.
b. Karantin protokolları: Potensial zərərli orqanizmlərin ətraf mühitə buraxılmasından əvvəl onları izləmək və təcrid etmək üçün karantin obyektlərinin və prosedurlarının yaradılması.
c. Erkən aşkarlama və monitorinq: Hər hansı yeni giriş və ya epidemiyaları müəyyən etmək və onlara operativ reaksiya vermək üçün nəzarət sistemlərinin qurulması.
d. Nəzarət və məhvetmə: İnvaziv növlər və ya zərərvericilər aşkar edildikdə onları idarə etmək və mümkünsə onları məhv etmək üçün strategiyaların işlənib hazırlanması.
e. İctimai maarifləndirmə və maarifləndirmə: Bioloji təhlükəsizliyin əhəmiyyəti və onların zərərli orqanizmlərin yayılmasının qarşısının alınmasında rolu haqqında ictimaiyyətin məlumatlandırılması.
Ekosistemin bərpası:
Ekosistemin bərpası pozulmuş və ya zədələnmiş ekosistemlərin orijinal, sağlam və funksional vəziyyətinə qaytarılması və yenilənməsi prosesidir. Ekosistemlərə meşələrin qırılması, çirklənmə, ehtiyatların həddən artıq istismarı və invaziv növlərin yeridilməsi kimi insan fəaliyyətləri təsir edə bilər. Bu pozuntular təbii tarazlığı poza və biomüxtəlifliyin və ekosistem xidmətlərinin itirilməsinə səbəb ola bilər.
Bərpa səyləri adətən aşağıdakıları əhatə edir:
a. Yaşayış yerlərinin bərpası: Doğma bitki örtüyünün yenidən əkilməsi, bataqlıq ərazilərin bərpası və canlılar üçün təbii yaşayış yerlərinin yenidən yaradılması.
b. Növlərin reintroduksiyası: Ekosistemdən itmiş yerli növlərin reintroduksiyası.
c. İnvaziv növlərin idarə edilməsi: İnvaziv növlərin yerli biomüxtəlifliyə mənfi təsirlərini azaltmaq üçün nəzarət və aradan qaldırılması.
d. Suyun keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması: Su obyektlərinin və su ekosistemlərinin keyfiyyətinin bərpası üçün tədbirlərin həyata keçirilməsi.
e. Davamlı torpaq və resursların idarə edilməsi: Gələcək deqradasiyanın qarşısını almaq və bərpa olunmuş ekosistemləri saxlamaq üçün davamlı təcrübələrin təşviqi.
Biotəhlükəsizlik və ekosistemin bərpası arasında əlaqə invaziv növlərin qarşısının alınması və nəzarətindədir. Effektiv biotəhlükəsizlik tədbirlərini həyata keçirməklə biz ekosistemlərə zərər verə biləcək yeni invaziv növlərin gətirilməsi riskini azalda bilərik. Eynilə, ekosistemin bərpası layihələri zamanı bərpa səylərinə mane ola biləcək yeni invazivlərin tətbiqinin qarşısını almaq üçün biotəhlükəsizlik tədbirləri tələb oluna bilər.
Həm biotəhlükəsizlik, həm də ekosistemin bərpası davamlı ekoloji idarəetmənin mühüm komponentləridir, çünki onlar biomüxtəlifliyin, ekosistem xidmətlərinin və ümumi ekoloji tarazlığın qorunmasına və mühafizəsinə töhfə verir.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
