Dünya iqtisadiyyatına inteqrasiya ölkələr üçün iqtisadi artım, inkişaf və yoxsulluğun azaldılması üçün güclü vasitə olduğunu sübut etdi. Son 50 ildə dünya ticarətinin artımı ildə orta hesabla 8 faiz təşkil edib ki, bu da dünya istehsalından iki dəfə yüksəkdir.
Dünya iqtisadiyyatının inteqrasiyası bütün dünyada həyat səviyyəsini yüksəltməyə yönəlib. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin əksəriyyəti bu rifahda iştirak edir və bəzilərində gəlirlər kəskin şəkildə artmışdır. Bir qrup olaraq, inkişaf etməkdə olan ölkələr dünya ticarətində daha çox əhəmiyyət kəsb edirlər – 1970-ci illərin əvvəllərindəki təxminən dörddə birinə nisbətdə indi dünya ticarətinin üçdə birini təşkil edirlər. Bir çox inkişaf etməkdə olan ölkələr ənənəvi əmtəə ixracına nisbətən istehsal və xidmətlərin ixracını əhəmiyyətli dərəcədə artırmışlar. Üstəlik, inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında ticarət sürətlə artıb və onların ixracının 40 faizi hazırda digər inkişaf etməkdə olan ölkələrə gedir.
Lakin son onilliklərdə inteqrasiyanın gedişatı qeyri-bərabər olmuşdur. Tərəqqi Asiyanın bir sıra inkişaf etməkdə olan ölkələri və daha az dərəcədə Latın Amerikası üçün çox təsir edici olmuşdur. Bu ölkələr inkişaf etməkdə olan ölkələrə birbaşa xarici investisiyaların böyük hissəsinin cəlb edilməsinə kömək edərək qlobal ticarətdə iştirak etməyi seçdikləri üçün uğur qazanıblar. Bu, Çin və Hindistana aiddir, çünki onlar ticarətin liberallaşdırılması və digər bazar yönümlü islahatları mənimsəmişlər, həmçinin 1970-ci illərə qədər özləri kasıb olan Koreya və Sinqapur kimi Asiyanın yüksək gəlirli ölkələrinə aiddir.
Bir çox digər ölkələr, xüsusən də Afrika və Yaxın Şərq üçün tərəqqi daha az sürətli olmuşdur. Ən yoxsul ölkələr dünya ticarətindəki paylarının əhəmiyyətli dərəcədə azaldığını görürlər və ticarət üçün öz maneələrini azaltmadan, daha da böyük risk ilə üzləşirlər. Təxminən 75 inkişaf etməkdə olan və keçid iqtisadiyyatı, o cümlədən demək olar ki, bütün zəif inkişaf etmiş ölkələr bu təsvirə uyğun gəlir. Uğurlu inteqratorlardan fərqli olaraq, onlar qeyri-proporsional olaraq ənənəvi malların istehsalı və ixracından asılıdırlar.
Aris Məmmədov
Vətən Naminə mətbuat xidməti
