Daima ifrat nəmlənmiş, oksigen çatışmamazlığına uyğunlaşmış, nəmliyi sevən bitki ilə örtülmüş, torf əmələgəlmə prosesi ilə səciyyələnən və torf layının qalınlığı 30 sm-dən çox olan quru sahəsi bataqlıq adlanır. İfrat nəmlənmiş torpaqlarda məsamələrdən hava tamamilə çıxır və onlar su ilə dolmuş olur. Belə torpaqlar kənd təsərrüfatı üçün yararsız sayılır. Bataqlıqlarda bitkilərin kökləri mineral qrunta çatmır. Bataqlıqlar suayırıcılarda, dayazlaşan və bitki basmış göl və sututarlarda, meşə yanğınlarından sonra əmələ gəlir.
Quruda bataqlığın əmələ gəlməsi üçün axını zəiflədən müvafiq fiziki-coğrafi şərait olmalıdır. Həmin şəraitdə axın zəif olduğundan, su yer səthində və torpaq qruntda yığılaraq daima və ya uzun müddət dövrü olaraq ifrat nəmlik yaradır. İynəyarpaqlı meşələrdə göstərilən şəraitdə əvvəlcə yaşıl mamır, sonra isə sfaqnum mamırı əmələ gəlir. Bu ağacların köklərinin oksigenlə təchizatını kəskin azaldır. Nəticədə ağaclar məhv olur və meşə bataqlığa çevrilir.
Əmələ gəldikləri yerdən asılı olaraq bataqlıqlar bir neçə tipə bölünürlər: subasar, dərə, yamac, suayrıcı və terrasyanı bataqlıqlar.
Bataqlıqlar atmosfer yağıntıları, yeraltı və səth suları ilə qidalanır. Onların hidroloji rejimləri çay və göllərin rejimindən fərqlənir. Bu onunla bağlıdır ki, torf bataqlıqlarında su ümumi çəkinin 89-94%-ni təşkil edir. Qurutma işləri aparıldıqda, yəni kollektor-direnaj şəbəkəsi vasitəsilə suyu bataqlığın ərazisindən kənar etdikdə, torfdakı suyun miqdarı 5-10 % azalır.
Bataqlıqlar malyariya mənbəyi olduğu və kənd təsərrüfatı torpaqları əldə etməyə çalışırdıqları üçün qurudulur. Bundan əlavə, bataqlıqlar pis qoxu yaydığı və burada yaşayan çöl donuzları kimi heyvanların əkinlərinə zərər verdiyi üçün yerli əhali tərəfindən arzu edilmir.
Dünyadakı şirin suyun 11%-i bataqlıq-qamışlıq ərazilərdə olur. Bataqlıqlar açıq dənizlərə çıxa bilməyən qapalı hövzəli axarların bitdiyi yerlərdən biridir. Bataqlıq və qamışlıqların ətrafı yayda qurumadığından qoyun-keçilərin otlaq yeridir.
Bataqlıqlar ümumiyyətlə ən yaxın axına doğru açılan kanallarla qurudulmağa çalışılır. Evkalipt kimi intensiv su istehlak edən ağaclar, onları qurutmaq üçün bəzi bataqlıq ərazilərdə əkilmişdir. Lakin bataqlıq quruduqdan sonra hələ də su istehlak edən bu bitkilər kəsilməyə çalışılır.
Nigar Həziyeva
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
