Burada mən bəşər sivilizasiyasının formalaşmasına mühüm təsir göstərmiş bəzi əsas hadisələri qeyd edəcəyəm. Nəzərə alın ki, bu tam siyahı deyil və bir çox digər hadisələr də dünyamızın formalaşmasında həlledici rol oynamışdır.
Kənd Təsərrüfatı İnqilabı (təxminən eramızdan əvvəl 10.000-ci il): Köçəri ovçu-toplayıcı həyat tərzindən oturaq əkinçilik icmalarına keçid bəşər tarixində mühüm dönüş nöqtəsi oldu. Kənd təsərrüfatı əhalinin artımına, mürəkkəb cəmiyyətlərin yüksəlməsinə və daimi məskunlaşmaların inkişafına səbəb olan izafi ərzaq istehsalına imkan verirdi.
Yazının ixtirası (təxminən eramızdan əvvəl 3500-cü il): Yazı sistemlərinin inkişafı (məsələn, mixi yazı, heroqliflər) mürəkkəb sivilizasiyaların, hüquq sistemlərinin və mədəni mübadilənin tərəqqisini asanlaşdıraraq biliklərin qeydinə və saxlanmasına imkan verdi.
Qədim sivilizasiyaların yüksəlişi və süqutu: Mesopotamiya, Misir, Hind vadisi və Çin kimi sivilizasiyaların böyüməsi və tənəzzülü bəşər tarixini formalaşdıran siyasi sistemlərin, ticarət şəbəkələrinin və mədəni mübadilələrin əsasını qoydu.
Klassik Dövr (Eramızdan əvvəl 500 – MS 500): Yunanıstan və Roma sivilizasiyaları sənətə, fəlsəfəyə, idarəetməyə və hüquqa əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərmiş, irsi bu günə qədər davam etmişdir.
Dinlərin Yayılması (məsələn, Buddizm, Xristianlıq, İslam): Əsas dünya dinlərinin meydana çıxması və yayılması cəmiyyətlərə, etikaya və mədəniyyət normalarına dərin təsir göstərmiş, incəsənətə, memarlığa və siyasətə təsir etmişdir.
Roma İmperiyasının süqutu (e. 476-cı il): Qərbi Roma İmperiyasının süqutu Avropada və ondan kənarda mühüm siyasi və sosial dəyişikliklərə səbəb olan qədim tarixin sonu və orta əsrlərin başlanğıcı oldu.
İslamın Qızıl Dövrü (8-14-cü əsrlər): Bu dövrdə İslam alimləri əvvəlki sivilizasiyaların biliklərini qoruyub saxlayaraq, elmə, riyaziyyata, fəlsəfəyə, tibbə və ədəbiyyata mühüm töhfələr vermişlər.
Kəşfiyyat dövrü (15-17-ci əsrlər): Kristofer Kolumb və Vasko da Qama kimi kəşfiyyatçıların səyahətləri yeni ticarət yolları açdı, qitələri birləşdirdi və Şərq və Qərb dünyaları arasında əhəmiyyətli mədəni mübadilələrə səbəb oldu.
Maarifçilik (17-18-ci əsrlər): Ağıl, elmi və fərdi hüquqları təbliğ edən intellektual hərəkatlar müasir siyasi və fəlsəfi fikrə yol açmış, inqilablara və demokratik cəmiyyətlərin qurulmasına təsir etmişdir.
Sənaye İnqilabı (18-ci əsrin sonu – 19-cu əsrin əvvəlləri): Sürətli sənayeləşmə və texnoloji irəliləyişlər iqtisadiyyatları və cəmiyyətləri dəyişdirərək urbanizasiyaya, müasir nəqliyyata və əmək təcrübələrində əhəmiyyətli dəyişikliklərə səbəb oldu.
I və II Dünya Müharibələri (1914-1918 və 1939-1945): Bu dağıdıcı münaqişələr geosiyasi mənzərəni yenidən formalaşdırdı, yeni qlobal güclərin yaranmasına səbəb oldu və Birləşmiş Millətlər Təşkilatı kimi beynəlxalq təşkilatların yaranmasına səbəb oldu.
Rəqəmsal Əsr (20-ci əsrin sonu – indiki): Kompüterlərin və internetin yaranması kommunikasiya, məlumat əldə etmək və qloballaşmada inqilab etdi, insanların yaşayış, iş və qarşılıqlı əlaqə tərzini dəyişdirdi.
Unutmayın ki, tarix müxtəlif hadisələrin, fərdlərin və ictimai dəyişikliklərin birlikdə toxunduğu mürəkkəb qobelendir. Yuxarıda sadalanan hər bir hadisə sonrakı inkişaflara təsir edərək, bəşəriyyətin zəngin və çoxşaxəli tarixinə töhfə verən dalğalı təsir göstərmişdir.
Aris Məmmədov
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
