Hazırkı anlayışımızın bəzi əsas cəhətləri bunlardır:
Atmosfer Tərkibi: Biz əsasən azot (78%) və oksigen (21%) ilə yanaşı, karbon qazı,
su buxarı və nəcib qazlar kimi digər qazlardan ibarət olan Yer atmosferinin tərkibini
yaxşı başa düşürük. qazlar. Digər planetlər üçün biz məsafədən zondlama və yerində
ölçmələr vasitəsilə onların atmosfer tərkibi haqqında məlumat əldə etmişik.
Atmosfer təbəqələri: Yer atmosferi temperatur dəyişikliyinə görə fərqli təbəqələrə bölünür. Ən aşağı təbəqə havanın baş verdiyi troposferdir, ondan sonra stratosfer, mezosfer, termosfer və ekzosferdir. Hər bir təbəqə özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir və atmosfer dinamikasında rol oynayır.
Atmosfer sirkulyasiyası: Atmosfer sirkulyasiyası Yer səthinin qeyri-bərabər istiləşməsi və planetin fırlanması ilə idarə olunan havanın geniş miqyaslı hərəkətinə aiddir. Yer üzündə bu dövriyyə yüksək və aşağı təzyiq sistemləri, reaktiv axınlar və qlobal külək nümunələri (məsələn, ticarət küləkləri və qərb küləkləri) kimi hava sistemlərinin formalaşmasına cavabdehdir.
Konveksiya: Konveksiya atmosfer dinamikasında vacib bir prosesdir. Bu, mayenin (bu halda, hava) hərəkəti ilə istiliyin ötürülməsini nəzərdə tutur. Konveksiya buludların əmələ gəlməsində, tufanlarda və atmosferdə istiliyin yenidən paylanmasında mühüm rol oynayır.
Atmosfer dalğaları: Atmosferdə cazibə dalğaları, Rossby dalğaları və Kelvin dalğaları da daxil olmaqla müxtəlif növ dalğalar mövcuddur. Bu dalğalar enerji və impulsun atmosfer vasitəsilə daşınmasında, hava şəraitinə və uzunmüddətli iqlim dəyişikliklərinə təsir göstərməkdə rol oynayır.
Atmosfer Sabitliyi: Atmosfer sabitliyini başa düşmək hava şəraitini proqnozlaşdırmaq üçün çox vacibdir. Stabil atmosferlər şaquli hava hərəkətlərinə müqavimət göstərərək daha sakit hava şəraitinə gətirib çıxarır, qeyri-sabit atmosferlər isə şaquli hərəkəti və fırtınaların inkişafına kömək edir.
Planet atmosferləri: Digər planet atmosferləri haqqında anlayışımız missiyalar, müşahidələr və uzaqdan zondlama vasitəsilə genişləndi. Məsələn, Marsın atmosferinin tədqiqi onun mövsümi dəyişmələri, toz fırtınaları və iz qazlarının mövcudluğu barədə məlumat əldə etməyə imkan verdi. Eynilə, Yupiter və Saturn kimi günəş sistemimizdəki qaz nəhənglərinin tədqiqi güclü fırtınalar və reaktiv axınlar da daxil olmaqla, mürəkkəb atmosfer dinamikasını aşkar etdi.
Qeyd etmək vacibdir ki, yeni məlumatlar toplandıqca, təhlil olunduqca və modellərə daxil olunduqca atmosfer dinamikası haqqında anlayışımız davamlı olaraq inkişaf edir. Davam edən tədqiqatlar və texnoloji irəliləyişlər atmosferlər haqqında biliklərimizi daha da artıracaq, təkmil hava proqnozlarına, iqlim proqnozlarına və digər planetlərin atmosferlərinə dair anlayışlara gətirib çıxaracaq.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
