Amortizasiya o deməkdir ki, aktiv istifadə müddəti ərzində tədricən dəyərini itirir. Bu termin tez-tez müəssisələrin balans hesabatlarında istifadə olunan mühasibat terminidir. Aktivin dəyəri onun faydalı istifadə müddəti ərzində itirdiyi dəyər səbəbindən azalır. Bu itki, zamanla düşən aktivin qiyməti ilə əvəz olunur. Buna görə də, amortizasiya zamanla aktivin dəyərini azaltmağa kömək edən bir üsuldur.
Amortizasiyanın hesablanması aktivin dəyərindən və faydalı istifadə müddətindən asılıdır. Adətən, aktiv satın alındıqda, onun dəyəri onun faydalı istifadə müddəti ərzində bərabər şəkildə bölüşdürüləcək bir müddət ərzində bölüşdürülür. Bu dövr çox vaxt aktivin faydalı istifadə müddəti adlanır. Amortizasiyanın hesablanması adətən iki yolla aparılır: düz xətt üzrə amortizasiya və azalan balans amortizasiyası.
Xətti amortizasiya:
Xətti amortizasiya, aktivin dəyərinin onun faydalı istifadə müddəti ərzində bərabər paylandığı bir üsuldur. Bu üsul aktivin dəyərini onun faydalı istifadə müddətinə bölür və hər il eyni amortizasiya məbləği hesablanır. Bu hesablama ödənilən pulun faizinin sabit olmasını təmin edir. Məsələn, bir müəssisə 10 il istifadə edilə bilən bir maşın alırsa, düz xətt metodundan istifadə edərək hər il maşının dəyərinin 1/10 hissəsini alır.
Balans amortizasiyasının azaldılması:
Azalan balans amortizasiyası, aktivin dəyərinin faydalı istifadə müddəti ərzində hər il artan faizlə azaldıldığı bir üsuldur. Bu üsul ilk illərdə daha yüksək amortizasiyanın uçota alınmasına imkan verir, çünki zaman keçdikcə aktivin dəyərinin faizi azalır. Məsələn, əgər müəssisə 10 il istifadə oluna bilən maşın alıbsa, ilk ildə maşının dəyərinin 20 faizinin amortizasiyası qeydə alınacaq. Sonrakı illərdə faydalı istifadə müddəti azaldıqca amortizasiyanın məbləği də azalacaq.
Amortizasiya müəssisənin maliyyə fəaliyyətini qiymətləndirmək üçün vacibdir. Amortizasiya müəssisənin balansında aktivin həqiqi dəyərini əks etdirir və həmçinin biznesin vergi bəyannaməsində mühüm rol oynayır.
Həlimə Əliyeva
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
