Ətraf mühitin deqradasiyası meşələrin qırılması, çirklənməsi,
yaşayış mühitinin məhv edilməsi və resursların tükənməsi kimi
müxtəlif proseslər nəticəsində ətraf mühitin pisləşməsinə aiddir.
İqlim dəyişikliyi isə insan fəaliyyəti, ilk növbədə atmosferə
istixana qazlarının (İQ) emissiyası nəticəsində temperaturun və
hava şəraitinin uzunmüddətli dəyişməsini nəzərdə tutur.
Ətraf mühitin pisləşməsi və iqlim dəyişikliyi ilə bağlı bəzi əsas məqamlar bunlardır:
Ətraf mühitin deqradasiyası səbəbləri: Ətraf mühitin deqradasiyası
müxtəlif amillər, o cümlədən sənaye fəaliyyəti, qeyri-davamlı kənd
təsərrüfatı təcrübələri, urbanizasiya, meşələrin qırılması, təbii ehtiyatların
həddən artıq istismarı, sənaye, nəqliyyat vasitələri və tullantıların utilizasiyası
nəticəsində yaranan çirklənmə nəticəsində baş verir.
İqlim Dəyişikliyinin Səbəbləri: İqlim dəyişikliyinin əsas səbəbi atmosferdə
istixana qazlarının, əsasən də kömür, neft və qaz kimi qalıq yanacaqların
yandırılması nəticəsində yaranan karbon dioksid (CO2) konsentrasiyasının
artmasıdır. Meşələrin qırılması, sənaye prosesləri və kənd təsərrüfatı
təcrübələri də İXQ emissiyalarına kömək edir.
Ətraf Mühitin Deqradasiyasının Təsirləri: Ətraf mühitin deqradasiyası
biomüxtəlifliyin itirilməsinə, torpaq eroziyasına, səhralaşmaya, suyun
çirklənməsinə və təbii ehtiyatların tükənməsinə səbəb olur. Bu dəyişikliklər
ekosistemlər, vəhşi təbiət və insanların yaşayış vasitələri üçün geniş nəticələrə
səbəb ola bilər, o cümlədən məhsuldarlığın azalması, su qıtlığı və təbii
fəlakətlərə qarşı həssaslığın artması.
İqlim Dəyişikliyinin Təsirləri: İqlim dəyişikliyi qlobal temperaturun artması,
yağıntıların dəyişməsi, dəniz səviyyəsinin qalxması, ekstremal hava
hadisələrinin (qasırğalar, quraqlıqlar və istilik dalğaları kimi) tezliyinin və
intensivliyinin artmasına və ekosistemlərin pozulmasına səbəb olur. Bu
dəyişikliklər insan sağlamlığı, ərzaq təhlükəsizliyi, su ehtiyatları, sahil icmaları
və infrastruktur üçün risklər yaradır.
Bir-birinə bağlılıq: Ətraf mühitin deqradasiyası və iqlim dəyişikliyi bir-birini
gücləndirir. Məsələn, meşələrin qırılması həm İXQ emissiyalarına, həm də
biomüxtəlifliyin itirilməsinə töhfə verir, iqlim dəyişikliyi isə əks əlaqə
dövrələri (məsələn, dəniz səviyyəsinin qalxmasına səbəb olan buz örtüklərinin əriməsi)
vasitəsilə ətraf mühitin deqradasiyasını gücləndirə bilər.
Zərərlərin azaldılması və uyğunlaşma: Ətraf mühitin deqradasiyası və iqlim
dəyişikliyinin aradan qaldırılması yumşaldılma və uyğunlaşma strategiyalarının
birləşməsini tələb edir. Təsirlərin azaldılması istixana qazı emissiyalarının
azaldılmasını, bərpa olunan enerji mənbələrinə keçidi, davamlı torpaq və
resursların idarə edilməsini təşviq etməyi və çirklənməni azaltmaq üçün
siyasətlərin həyata keçirilməsini əhatə edir. Uyğunlaşma infrastrukturun
davamlılığının yaxşılaşdırılması, su idarəetmə sistemlərinin təkmilləşdirilməsi və
iqlimə davamlı kənd təsərrüfatı təcrübələrinin inkişaf etdirilməsi kimi iqlim
dəyişikliyinin təsirlərinə hazırlaşmaq və onların idarə edilməsini əhatə edir.
Beynəlxalq əməkdaşlıq: Bu qlobal problemlərin həlli, ölkələrin qlobal temperatur
artımını məhdudlaşdırmağı və uyğunlaşma səylərini gücləndirməyi öhdəsinə
götürdüyü Paris Sazişi kimi beynəlxalq əməkdaşlıq və sazişləri tələb edir.
Hökumətlər, bizneslər, icmalar və fərdlər arasında əməkdaşlıq davamlı inkişaf
məqsədlərinə nail olmaq və ətraf mühitin deqradasiyası və iqlim dəyişikliyinin
təsirlərini azaltmaq üçün çox vacibdir.
Asiman Xəlili
Vətən Naminə Mətbuat Xidməti
